SERMO 3 (= RLS n° 590), inédit

Sur saint Georges

Sermon prononcé le 24 avril 1246 pour la fête de saint Georges, afin d’encourager les croisés.

On lit dans le second livre des Macchabées que Judas Macchabée, en conduisant ses hommes au combat contre Lysias, vit en apparition un chevalier vêtu de blanc...; on lit de même qu’en de telles circonstances, saint Georges est plusieurs fois apparu aux Chrétiens, prêt à les aider, à les guider, à les réconforter de sa prière:

1. en leur montrant l’exemple et en les conduisant à la vie et à la paix éternelles, malgré les embûches du Diable; c’est pourquoi on va à Jérusalem en groupes, avec femmes et enfants, et quel que soit son âge; cet exemple et celui de tous les saints qui ont tant souffert pour le Christ réconfortent ceux qui s’ y rendent et craignent de souffrir;

2. ce chevalier, c’est la charité, qui porte les cavaliers comme le font leurs chevaux; mais il les faut choisir avec soin, car certains chevaux sont puissants et courageux; d’autres, les chevaux du Diable, sont orgueilleux et mauvais;

3. les vêtements blancs symbolisent les bonnes actions, les armes d’or la patience de saint Georges, la lance qui vibre, sa prière qui nous défend.

Ms P1, f. 154va-156va.

De sancto Georgio.

ii Macha. xi°: Cumque pariter prompto animo procederent Ierosolimis, apparuit precedens eos eques in ueste candida, armis (f. 154vb) aureis, hastam uibrans; tunc omnes simul benedicebant misericordem Deum ²⁷⁰⁰ .

Legitur ii Machab. xi° quod cum Lysias procurator regis congregato exercitu properaret ut Iherosolimam caperet et tandem in seruitutem eam redigeret, hoc audiens Macchabeus, quod iam expugnaret Bethsuram que propinqua erat Ierosolimis, cum fletu et lacrimis rogauit Dominum, et omnis turba simul, ut bonum angelum mitteret ad salutem Israel. Et ipse primus susceptis armis ceteros adhortatus est animose periculum subire et ferre auxilium fratribus suis. Et subiungitur: Cumque pariter prompto animo etc. Et quia in consimilibus casibus legitur beatus Georgius pluries affuisse, ideo recte uerba predicta assumpsimus, in quibus non solum ostenditur beatus Georgius promptus esse et paratus ad ferendum auxilia christianis, immo ostenditur quomodo factus sit in exemplum desiderantibus ire ad Dominum, et quomodo adhuc nos sua oratione defendit. Dicit itaque: Cumque prompto animoetc.

1. Iste eques beatus Georgius est, qui eis qui prompto animo procedunt in Iherosolimam ponit se in exemplum, ut quemadmodum ipse fecit, ita et ipsi pro posse suo faciant. Iherosolima ista vita eterna, ad quam procedere [debemus] prompto animo, secundum quod dicit Psalmista: Stantes erant pedes nostri in atriis tuis Iherosolima ²⁷⁰¹ . Illuc enim ascenderunt tribus tribus Domini ²⁷⁰² etc. Iherosolima pacifica uel uisio pacis est uel timor perfectus ²⁷⁰³ . Pro hac semper pugnatum est, ad Galat. iv°: Iherusalem que sursum est mater nostra libera est ²⁷⁰⁴ . Ad hanc suspirare debemus ut paruuli post matrem, ut suggamus uerba consolationis eius, iuxta (f. 155ra) illud Ysaye ultimo: Letamini cum Iherusalem et exultate in ea omnes qui diligitis eam. Gaudete cum ea gaudio, uniuersi qui lugetis super eam, ut suggatis et repleamini ab uberibus consolationis eius, ut suggatis et deliciis affluatis ab omnimoda gloria eius ²⁷⁰⁵ . Et in Cant. i°: Exultabimus et letabimus in te memores uberum tuorum super uinum, quia inebriabuntur ab ubertate domus Dei ²⁷⁰⁶ . Et sicut puer aspirat ad ubera et ea obliuisci non potest, sic sancti ardenter desiderant eternam beatitudinem, ut ibi quasi uberibus satientur. In presenti enim aliquid de ea pergustant. Sed possunt dicere illud Canticorum ultimo: Soror nostra paruula est et ubera non habet ²⁷⁰⁷ , Ecclesia scilicet militans. Sed illa superior Fluit lacte et melle ²⁷⁰⁸ , de qua Dominus per Ysaye ultimo: Quomodo si cui mater blandiatur ita ego consolabor uos et in Iherosolime consolabimini, uidebitis et gaudebit cor uestrum ²⁷⁰⁹ . Ideo clamant ad hanc matrem, leuant manus et brachia, ad hanc currunt. Hanc obliuisci non possunt. In persona horum dicit Psalmista: Si oblitus fuero tui Iherosolime ²⁷¹⁰ etc.

Sed sicut ponitur aliquid amaritudinis super mammam, ut puer eam ²⁷¹¹ abhominetur et refugiat, sic diabolus procurat amaritudinem ut hec ubera fugiamus, unde dicit Ieremias: Inebriauit me absintio ²⁷¹² . Illa autem amaritudo non est in ubere sed extra, et sicut puer panem et carnem comedens obliuiscitur mamme et lactis, sic se ingurgitantes deliciis mundi obliuiscuntur deliciarum eternarum ²⁷¹³ nec de eis curant. Proverb. xxvii° ²⁷¹⁴ : Anima satiata calcabit fauum (f. 155rb) adeo ne recordari possint dulcedinis lactis ²⁷¹⁵ . Pro Iherusalem recuperanda multa bella commissa sunt. Sic sancti pugnant pro eterna beatitudine acquirenda, iuxta consilium illius qui dicit: Pugna pro patria. Terra enim ista deuorat habitatores suos, Numeriis xiiii° ²⁷¹⁶ .

Hec est pacifica, quia ibi perfecta pax habebitur. Unde: Qui posuit fines tuos pacem. ²⁷¹⁷ Rogate que ad pacem sunt Iherusalem ²⁷¹⁸ . Et pro hac pace rogandum est. Modo non est pax, sed aliquando est quasi treuga. Motus enim carnis nobis bellis mouent. Unde quilibet potest dicere illud Ieremie iv°: Uentrem meum doleo, uentrem meum doleo. Sensus cordis mei turbati sunt in me. Non tacebo quoniam uocem bucine audiuit anima mea ²⁷¹⁹ .

Pro hac maxime est timendum. Et sicut in Iherusalem ibant homines antiquitus in turmis, et adhuc uadunt ut tutius et iocundius uadant, sic et in eternam beatitudinem cateruatim uadunt homines et ponunt se homines in cateruis. Una religio una caterua est, siue turma, Ysaye xxx°: Erit uobis sicut nox sanctificate sollempnitatis, et letitia cordis sicut qui pergit cum tybia ut intret in montem Domini ad Fortem Israel ²⁷²⁰ . Sciunt enim quod Ue soli quoniam si ceciderit non habet subleuantem se, Ecclesiast. iiii° ²⁷²¹ . Facilius enim ferunt onus simul quam singulariter. Et sicut Luca ii°: Cum factus esset Ihesus annorum duodecim, ascendentibus illis qui Iherosolimam secundum consuetudinem diei festi consummatisque diebus cum redirent, remansit puer Ihesus in Iherusalem ²⁷²² . Sic debemus paruulos nostros nobiscum ducere, ut Moyses paruulos suos et pecora. Timebat enim ne amore (f. 155va) paruulorum redirent, ex quo propter amorem cepum et alliorum redire uoluerunt ²⁷²³ . Sunt enim quamplurimi qui nolunt quod paruuli sui, consanguinei uel amici, sequentur eos in religionem vel peregrinacionem. Non sunt sicut Noe qui ingressus est archam cum uxore et filiis et uxoribus filiorum, Genes. vii° ²⁷²⁴ . Et Loth exiuit cum uxore et filiabus de Sodomis, Genes. xix° ²⁷²⁵ . Cum magno tripudio ibant in Iherusalem, et ideo minus grauabantur ²⁷²⁶ . Sic minus labore grauantur qui letanter operantur salutem suam, qui possunt vere dicere cum Psalmista: Cantabiles michi erant iustificationes tue ²⁷²⁷ . Et ter in anno: in Pascha, hoc est in pueritia; Pascha enim est in uere. Et in Penthecoste, id est in iuuentute que est quasi estas. Et in Cenofegia, que est in autupno, hoc est in senectute in qua homo debet esse maturus. Et tunc est tempus recolligendi fructus aliarum etatum. Non precipiebatur autem quod in hieme ascenderent in Iherusalem, quia in senio uix aut nunquam homines ad Dominum conuertuntur. Uulgo dicitur quod oportet ut quilibet eat in Iherusalem, aut uiuus aut mortuus. Sed certe oportet ut qui uult ad hanc Iherusalem ascendere, ut uiuus iter arripiat, et sic poterit mortuus peruenire.

Hiis qui prompto animo procedunt Iherosolimam occurrit beatus Georgius et alii sancti ut ostendant uiam per exemplum, unde dicit: Apparuit precedens eos eques ; et ut confortentur, unde ibidem subiungitur: Conualuerunt omnes non solum homines et bestias ferocissimas, sed etiam muros ferreos parati penetrare ²⁷²⁸ (f. 155vb). Hoc est quod dicitur primo Macha. vi°: Ostenderunt eis sanguinem uue et mori ad acuendum eos in prelium ²⁷²⁹ , et ut non grauentur si aliqua patiuntur. Ex quo tot et tanta passi sunt sancti? Luca in fine: O stulti et tardi ad credendum ²⁷³⁰ . Nonnesic oportuit pati Christum ? ²⁷³¹ Si ergo heres tanta passus est et cum tanta difficultate intrauit, non sine sanguine, non debet ergo seruus mirari si cum difficultate ingreditur. Sic ergo apparent nobis sancti, beatus Georgius et alii, ut uir stans apparuit Josue ²⁷³² , et uir inuenit Joseph errantem in agro, Gen. xxxvii° ²⁷³³ .

2. Uir iste eques. In hoc caritas beati Georgii designatur. Dicitur in uulgali: Leuiter uadit quem quatuor pedes portant, multum laborat qui pedes uadit. Sic habenti caritatem omnia sunt facilia, Job xxxix°: Numquid prebebis equo fortitudinem aut circumdabis collo eius hinnitum ? ²⁷³⁴ Equs iste caritas portans hominem. Equs iste fortis est. Cant. ultimo: Fortis est ut mors dilectio, nichil fortius animo habente caritatem ²⁷³⁵ . Equs iste hynnit quando uidet hospicium uel alium equm uel prata. Sic caritas gaudet, id est gaudere facit, quando uidet pascua eterna quasi prata uirentia. Congaudet veritati: Numquid suscitabis eum quasi locustam ? ²⁷³⁶ Quia pascit se de omnibus bonis aliorum, ungula fodit terram ²⁷³⁷ . Quia omnia infima despicit, exultat audacter, in occursum pergit armatis, contempnit pauorem nec cedit gladio ²⁷³⁸ . Nichil enim audacius caritate. Equs Alexandri Bucefala post ipsum numquam alium uehere dignatus est. Sic caritas sanctam indignacio-(f. 156ra)-nem generat, ut dedignetur homo diligere aliud nisi Deum aut propter Deum. Simile legitur de equo Gaii Cesaris. Equs regis Scitarum interfectorem Domini sui calcibus et morsibus lacerauit. Equs Nichomedis regis regum cum domino suo intrauit. Sic caritas interficit hostem eius in quo est, et numquam eum in necessitate deserit. Qui talem equm habet uere eques est. Alioquin pedes est. Et sicut coguntur ciues habere equos, sic dominus uult ut ciues sui tales equos habeant. Alioquin incurrunt periculum anime et corporis. Debemus enim Deo equm de seruicio, sicut dicitur in uulgali.

Legitur iii° Regum x° quod negociatores Salomonis de Choha adducebant equos ²⁷³⁹ . Choha ecclesia uel congregacio ²⁷⁴⁰ . Hoc est quod uulgaliter apellamus haraz. In congregacionibus enim religiosorum debent hii equi reperiri. Et qui non habet debet emere. Cant. ultimo: Si dederit homo omnem substantiam domus sue pro ea, quasi nichil despiciet illam ²⁷⁴¹ .

Sed certe sunt alii mali equi quos equitat diabolus et equites eius. Exo. xv°: Equm et ascensorem proiecit in mare ²⁷⁴² . Equs plenus super ossibus et rigidus est superbia, et frequenter cadit et precipitat se et sessorem, sicut factum est in diabolo, cuius superbia flecti non potest ad bonum uel ad concordiam uel ad pacem. Leo gestus habet superbie, quia collum habet inflexibile. Hec est pertinacia, que frequenter prouenit ex amore excellencie et dominii. Sunt alii equi habentes uicium quod dicitur espavein ²⁷⁴³ , qui non possunt ire, quousque sint calefacti. Hic est amor mercennarius, qui non amat nisi ametur, cum Dominus dicat Mt. v° (f. 156rb): Diligite inimicos uestros ²⁷⁴⁴ . Si enim diligitis eos qui uos diligunt, quam mercerdem habebitis, nam et publicani hoc faciunt ²⁷⁴⁵ . Alii habent equm inclinatum ranchore uel odio, ut qui dicit: ego eum diligerem nisi hoc fecisset michi. Indulgeo ei et uellem quod bonum ei accideret; tamen punctura remanet, iuxta id Numerorum: Erunt tibi quasi claui in oculis et quasi lancee in lateribus ²⁷⁴⁶ . Alii habent equm qui non permittit se ferrari, cum caritas patiens sit, benigna sit. Et isti non permittunt se tangi nec ad bonum nec ad malum. Alii habent equm recalcitrantem per rebellionem, uel habentem os durum, qui non potest arestari. Hic est stultus amor et impetuosus, qui interficit sessorem suum. Ecclesiastico xix°: Qui odit correctionem minuetur uita ²⁷⁴⁷ . Ecclesiastico xxx°: Equs indomitus uadet durus ²⁷⁴⁸ . Alii habent equm infusum, hoc est quando refrigescit caritas eorum, hoc est quando subito refrigescunt uel bibunt in ardore illo. Alii habent equos farcinosos qui inficiunt alios. Hic est amor luxuriosus. Alii habent umbraciles: amor gule, nimius amor sui.

Hos eques uendit diabolus. Sed interficiendi sunt uel subneruandi. Deutero. xviii° precipitur regi ut equos non multiplicet ²⁷⁴⁹ . Equos nostros morbidos debemus adducere ad beatum Georgium ut eis impetret sanitatem.

Bonus equs caritas. Hic equs quasi quatuor pedibus ambulat: stupore maiestatis eius quem diligit; pauore abyssi iudiciorum Dei; feruore et perseuerencia, ut possit comprehendere cum omnibus sanctis que sit longitudo, latitudo, sublimitas (f. 156va) et profundum. Si alter istorum pedum deficiat, nichil ualet equs iste.

Hii sunt equi albi quo ad stuporem, nigri quo ad pauorem, russi quo ad latitudinem, uarii et fortes quo ad perseueranciam, Zacha. i° ²⁷⁵⁰ . Ideo enim usque ad finem perseuerare debemus ut penam eternam euademus et gloriam acquiramus. Ab isto equo eques dicitur beatus Georgius.

3. Sequitur: In ueste candida, quod apparet in actis suis. Sic et nos debemus indui albis. Quidam nigris induntur per omnia male operantes. Alii uariis, bona malis interrmiscentes. Iere. xii°: Numquid auis discolor hereditas mea michi, numquid auis tincta per totum ? ²⁷⁵¹ Angelus coopertus stola candida ²⁷⁵² apparuit in resurrectione, Mc. ultimo, quia qui innocentiam seruant et a malis abstinent ad gloriam resurrectionis peruenient. Ad idem designandum, Act. i°, duo uiri apparuerunt iuxta illos in uestibus albis ²⁷⁵³ . Simulacio uero hominem depingit et facit quasi personas laruatas que cognosci non possunt.

Sequitur: Armis aureis. In hoc patientia beati Georgii demonstratur, ut in equleo, in craticula rota plumbo feruente.

Hastam uibrans : hasta ista oratio qua nos defendit, qua hostes teret, quod designatur per hoc quod dicit: Uibrans.

Rogemus ergo Dominum ur per intercessionem beati Georgii defendat nos ab hostibus spiritualibus et temporalibus, prestante Domino nostro Ihesu Christo qui uiuit in secula seculorum Amen.