1. Corda discipulorum dubitabant⁸⁸⁶ et fluctuabant⁸⁸⁷ iam in fide, set pius Dominus qui non dat in eternum fluctuationem⁸⁸⁸ iusto⁸⁸⁹ aparuit eis in uia, et docuit ut nutantia corda eorum confirmaret. Set notabile est⁸⁹⁰ quod cognouerunt Deum in fractione panis et non in doctrina uerborum⁸⁹¹. Per hoc datur nobis intelligi⁸⁹² quod citius deueniunt homines ad agnitionem⁸⁹³ et amorem Dei per bona exempla doctorum quam per uerba.

2 . Nonne cor nostrum, etc. Ardor amor est. Omnis anima ardorem habet, set uideat utrum ardeat de Ihesu, uel de alio. Felix quia⁸⁹⁴ ardet de Ihesu⁸⁹⁵, id est amat et desiderat salutem suam. Ihesus⁸⁹⁶ enim interpretatur saluator⁸⁹⁷. Talis ardor extinguit ardorem infernalem⁸⁹⁸. Melius est⁸⁹⁹ hunc ardorem habere quam habitare cum⁹⁰⁰ ardoribus sempiternis.

Quatuor ingerunt amorem de Ihesu, et sunt quasi quatuor uenti qui accedunt ad amorem Dei⁹⁰¹ a quatuor partibus mundi inflantes⁹⁰² ad istum ignem accendendum : primus⁹⁰³ summus dolor quem sustinuit, secundus maximus amor quem nobis⁹⁰⁴ exhibuit, tertius eius benevolentia qua nobis omnia bona⁹⁰⁵ naturalia et gratuita contulit, quartus eius mira⁹⁰⁶ patientia qua nos in⁹⁰⁷ tot peccatis constitutos et post tot ingratitudines ad penitentiam expectauit.

Primus uentus uenit ab aquilone. Vnde ab aquilone pandetur omne malum⁹⁰⁸, id est a iudeis qui sunt ab aquilone, id est diabolo⁹⁰⁹, sicut testatur Dominus dicens⁹¹⁰ : Vos ex patre diabolo estis ⁹¹¹. Ab istis sustinuit Dominus maximum⁹¹² dolorem, ita ut dicat⁹¹³ per Prophetam : Videte si est dolor similis ⁹¹⁴ sicut dolor meus ⁹¹⁵.

Ab austro flat uentus amoris. Auster est uentus⁹¹⁶ calidus et humidus, et significat Spiritus Sancti benignitatem⁹¹⁷, que compulit eum tantum dolorem sustinere.

Isti duo uenti deberent saltem⁹¹⁸ in nobis aliquam⁹¹⁹ scintillam excitare ardoris⁹²⁰. Isti sunt duo ignes qui fuerunt⁹²¹ in Christo⁹²² uehementer accensi. Vnde uniuit⁹²³ Dominus cuius ignis sui ⁹²⁴ Syon ⁹²⁵, id est dolor in Christi natiuitate⁹²⁶. Quod⁹²⁷ dolor sit ignis dicit Gregorius de beata Magadalena⁹²⁸ : "Dicite⁹²⁹ quo dolore ardet que inter epulas flere⁹³⁰ non erubescit⁹³¹." Et caminus in Ierusalem ⁹³², id est in passione ubi flamma amoris erupit ad omnes scissuras⁹³³ camini, et miseri discipuli et alii noti |81ra| Domini qui infrigidati⁹³⁴ fuerant et indigebant calefactione fugierunt ab eo et steterunt a longe ⁹³⁵ et propterea⁹³⁶ manserunt⁹³⁷ in frigore infidelitatis. Set solus latro⁹³⁸, quia⁹³⁹ prope exstitit et a dextris ubi maior calor processit de latere⁹⁴⁰, totus accensus⁹⁴¹ est in⁹⁴² amore Christi. In signum istorum⁹⁴³ duorum ignium, de latere Christi processit⁹⁴⁴ sanguis et aqua. Per sanguinem accipe caritatem, per aquam tribulationem.

Ab oriente insufflant hunc ignem creatoris beneficia. Sicut enim de beneficio solis materialis omnia usui nostro necessaria procreantur, sic etiam ex beniuolentia ueri solis tota die et naturalia et gratuita porriguntur⁹⁴⁵. Quid enim habes quod non accepisti⁹⁴⁶ ? Tota die miseretur et commodat ⁹⁴⁷. Verbum commodationis te terreat⁹⁴⁸, quia etsi det tibi omnia⁹⁴⁹, quia⁹⁵⁰ subiecit⁹⁵¹ pedibus tuis⁹⁵², cogita tamen semper quod mutuo accepisti et oportet te⁹⁵³ de omnibus⁹⁵⁴ reddere rationem. Videte ne quis desit gratie Dei ⁹⁵⁵. Vere miseretur et commodat, quia tribuit naturalia et⁹⁵⁶ porrigit gratuita, promittit eterna. Omnibus enim tamquam filiis offert se⁹⁵⁷ Deus et porrigit pignus hereditatis eterne. Set miser⁹⁵⁸ homo omnibus⁹⁵⁹ hiis ingratus⁹⁶⁰ ! De⁹⁶¹ ingratudine sua meretur⁹⁶² ut Dominus in eternum proiciat eum⁹⁶³.

Pius autem⁹⁶⁴ Dominus qui non obliuiscetur misereri⁹⁶⁵ in tanta ingratitudine sustinet eum patienter, exspectans⁹⁶⁶ peccatorem ad penitentiam. Iste⁹⁶⁷ uentus siue sufflatorium ab occidente procedens, quod mirabiliter deberet⁹⁶⁸ in nobis ignem amoris accendere⁹⁶⁹. Dixit beatus⁹⁷⁰ Gregorius : "Debemus patientiam erubescere si nolumus eius iustitiam formidare⁹⁷¹, qui tanto ampliori in probitate contempnitur, quanto contemptus uocare non dedignatur⁹⁷²." Vnde Prouerbiorum⁹⁷³ : Vocaui et renuistis, et ne excuses⁹⁷⁴ te de inpotentia subiungit : Extendi manum meam ⁹⁷⁵, quasi paratus iuuare, si non potes per te uenire⁹⁷⁶, set non erat⁹⁷⁷ qui aspiceret ⁹⁷⁸. Forte⁹⁷⁹ dices⁹⁸⁰ : "Possum uenire, set nescio si est utile⁹⁸¹." Vnde subdit : Omnem consilium meum despexistis ⁹⁸², quasi dicat⁹⁸³ : Ego sum angelus⁹⁸⁴ magni consilii qui non consulo nisi de magnis⁹⁸⁵ et de⁹⁸⁶ bonis. Cum ergo non possis te excusare⁹⁸⁷ de inpotentia uel ignorantia, non restat nisi sola malitia⁹⁸⁸, quam increpat Dominus, et tamen non curatur⁹⁸⁹. Vnde dicit : Increpationes meas neglexistis ⁹⁹⁰, nichil⁹⁹¹ aliud⁹⁹² restat nisi ut⁹⁹³ moriantur eternaliter. Vnde subdit : Ego quoque in interitu uestro ⁹⁹⁴ ridebo ⁹⁹⁵, etc⁹⁹⁶.

Ista sunt quatuor sufflatoria, dolor⁹⁹⁷ uehementissimus, |81rb| amor suppremus, Dei beneuolentia, et eius⁹⁹⁸ patientia, que multum in nobis deberent⁹⁹⁹ ignem amoris accendere, et facere cor de Ihesu ardere¹⁰⁰⁰.

3. Set heu, multorum corda ardent¹⁰⁰¹ non¹⁰⁰² de Ihesu, qui est lignum uite et pascit ignem uitalem caritatis, de quo in Apocalipsi : Dabo ei¹⁰⁰³ edere de ligno uite ¹⁰⁰⁴, qui proprie est cibus¹⁰⁰⁵ qui est caritas. Set ardent igne alieno¹⁰⁰⁶, luxurie uel auaritie. Isti¹⁰⁰⁷ pascunt ignem suum cadaueribus cognatorum uel mulierum et faciunt infernum iam de corde suo¹⁰⁰⁸, quia sicut in inferno cremabuntur¹⁰⁰⁹ corpora uiua, ita ipsi in cordibus suis cremant¹⁰¹⁰ corpora uiua.

4. Set de¹⁰¹¹ isto ardore non procedit odor set¹⁰¹² fetor. Auari nutriunt ignem suum stercoribus rerum¹⁰¹³ temporalium qui similiter producunt fetorem. De hiis dicit Dominus per¹⁰¹⁴ Ysayam : Incensum uestrum abhominatio¹⁰¹⁵ est michi ¹⁰¹⁶. Set cor quod ardet de Ihesu suauem producit odorem. Quid miri¹⁰¹⁷ ? Ipse enim est¹⁰¹⁸ speciosus ¹⁰¹⁹ forma ¹⁰²⁰, etc.¹⁰²¹, plenus speciebus. Ardor autem specierum suauem, sicut dixi, odorem redolet¹⁰²². De tali odore¹⁰²³ dicitur in Genesi¹⁰²⁴ : Odoratus est Dominus ¹⁰²⁵ odorem suauitatis ¹⁰²⁶. Iste ignis extinguitur aqua et uento, non aqua sapientie que salutaris est, set aqua amara que legitur¹⁰²⁷ in Apocalipsi, quod stella que dicitur absinthius cecidit¹⁰²⁸ in tertiam partem aquarum et facte sunt amare¹⁰²⁹. Hee sunt aque temporalium rerum¹⁰³⁰, que transeunt¹⁰³¹ uelud aqua. In istis resplendet facies¹⁰³² totius Trinitatis et offert se uolentibus speculari ipsam¹⁰³³. Magnitudo autem earum¹⁰³⁴ representat potentiam¹⁰³⁵ creatoris¹⁰³⁶ sui, que attribuitur Patri¹⁰³⁷. In pulchritudine siue¹⁰³⁸ bona ipsarum¹⁰³⁹ ordinatione, lege eius sapientiam¹⁰⁴⁰, pulchra enim¹⁰⁴¹ et bene ordinata non faciunt nisi sapientes, in quo agnoscitur¹⁰⁴² Filius cui attribuitur sapientia¹⁰⁴³. Set quia omnia in usus nostros donauit, perpenditur eius benignitas¹⁰⁴⁴, que attribuitur Spiritui Sancto¹⁰⁴⁵. Stella ergo¹⁰⁴⁶, id est diabolus, cecidit in tertiam partem aquarum, quia usum rerum corrumpit, faciens hos¹⁰⁴⁷ abuti : ipsis non magnitudinem uel pulchritudinem¹⁰⁴⁸. In hiis ergo¹⁰⁴⁹ deberent homines speculari¹⁰⁵⁰ uultum Dei, set ipsi magis ibi¹⁰⁵¹ uultum proprium¹⁰⁵² considerant¹⁰⁵³, scilicet suam sapientiam¹⁰⁵⁴, id est quomodo ista¹⁰⁵⁵ temporalia ordinent et qualiter¹⁰⁵⁶ parentibus distribuant et eos ditant¹⁰⁵⁷. Hii sunt de quibus Dominus conqueritur¹⁰⁵⁸ dicens : "Verterunt a me tergum et non faciem¹⁰⁵⁹", quibus respondet per Ieremiam : "Vertam ad eos tergum et non faciem in die tribulationis eorum ¹⁰⁶⁰."

Alia aqua¹⁰⁶¹ hunc ignem extinguens¹⁰⁶² est aqua¹⁰⁶³ carnalis concupiscentie. De qua¹⁰⁶⁴ : Intrauerunt aque usque ad animam meam ¹⁰⁶⁵. |81va| Hec¹⁰⁶⁶ aque¹⁰⁶⁷ inundauerunt a maiori usque ad minimum¹⁰⁶⁸, et si aliquantulum decreuerunt uel cessauerunt¹⁰⁶⁹ in isto ieiunio, modo iterum¹⁰⁷⁰ crescere et¹⁰⁷¹ super caput inundare¹⁰⁷² tamquam minor gloria debeatur Domino iam¹⁰⁷³ glorificato quam sibi¹⁰⁷⁴ mortali. Turpius¹⁰⁷⁵ est spuere in faciem regis cum est in gloria sua et inter notos, quam cum est sine gloria¹⁰⁷⁶ inter ignotos¹⁰⁷⁷. Magis enim peccant qui eum¹⁰⁷⁸ modo in membris suis¹⁰⁷⁹ crucifigunt quam iudei. Noli ergo ardorem, quem forte de Ihesu conceperas¹⁰⁸⁰, extinguere, sicut monet Apostolus dicens : Spiritum nolite extinguere ¹⁰⁸¹.

Ventus etiam duplex extinguit hunc ignem : suggestio uidelicet¹⁰⁸² diaboli et honor seculi. Tria sunt que suggerit diabolus, quasi quosdam flatus immittens¹⁰⁸³ in corde, scilicet¹⁰⁸⁴ timorem, deliberationem, maiorem utilitatem¹⁰⁸⁵.

Timorem de pelle¹⁰⁸⁶, suggerens quod¹⁰⁸⁷ debilis est, et non possit asperitatem penitentie sustinere¹⁰⁸⁸. Hec sunt occulta mendacia sua, set audi quid proprio ore suo dicat coram ueritate, ubi non audebat mentiri, ad¹⁰⁸⁹ Iob : Pellem pro pelle et cuncta que habet homo dabit pro anima sua ¹⁰⁹⁰.

Alii sunt¹⁰⁹¹ qui non timent laborem et asperitatem pro Domino sustinere¹⁰⁹². Istis occurit¹⁰⁹³ alius uentus suggestionis, scilicet quod non perseuerarent¹⁰⁹⁴, et est¹⁰⁹⁵ nouissimus error peius priore. Melius est, dicit ipse¹⁰⁹⁶, uiam ueritatis non agnoscere quam post agnitam¹⁰⁹⁷ retroire. Set audiant tales quid dicit Dominus¹⁰⁹⁸ : Venite ad me omnes ¹⁰⁹⁹ qui laboratis, et honerati estis, et ego ¹¹⁰⁰ reficiam uos ¹¹⁰¹. Et beatus¹¹⁰² Bernardus : "Tu times¹¹⁰³ deficere¹¹⁰⁴ ubi Christus¹¹⁰⁵ promittit reficere¹¹⁰⁶."

Aliis suadet deliberationem, et assumit testamentum Dei¹¹⁰⁷ in os sui peccatoris¹¹⁰⁸ dicens : Omnia fac cum consilio et non penitebis ¹¹⁰⁹. Item¹¹¹⁰ : Vbi ¹¹¹¹ multa consilia, ibi salus ¹¹¹². Item¹¹¹³ : Os iusti quasi uena uite ¹¹¹⁴. Vade ergo ad aliquem uirum bonum¹¹¹⁵ et habe consilium, et aliquando, ubi queritur consilium, inuenitur desolatio propositi. Quid miri¹¹¹⁶ si utitur contra te auctoritatibus¹¹¹⁷ sacre Scripture, ut deiciat¹¹¹⁸ uel a bono proposito auertat, cum contra auctorem Scripturarum dixisset : Mitte te deorsum ¹¹¹⁹ , quoniam angelis suis mandauit ¹¹²⁰ de te ¹¹²¹, etc. Istum¹¹²² totum facit quia figmentum hominis cognouit¹¹²³, et quia¹¹²⁴ numquam in eodem statu permanet, et sperat quod si possit optinere dilationem, quod subito auerteret¹¹²⁵ a bono.

Alii sunt qui de primis non curant, illis insufflat¹¹²⁶ alium uentum suggestionis¹¹²⁷, scilicet¹¹²⁸ maiorem utilitatem dicens : "Tu diues es, tu sapiens es¹¹²⁹, potes relinquere multas prebendas et uiuere in seculo pauper et predicabis et uerbo et exemplo." Set quis est hic et laudabimus eum ¹¹³⁰. Rara auis, etc¹¹³¹. Vnde bene dicit¹¹³² |81vb| Salomon : Qui obseruat ¹¹³³ uentum numquam seminat ¹¹³⁴.

Secundus uentus est honor seculi, de quo Osee : Ventum seminant¹¹³⁵ , turbinem metunt ¹¹³⁶. Ventum seminare est aliqua signa¹¹³⁷ honoris in multis locis relinquere¹¹³⁸, turbinem metere est eternam dampnationem pro tali semine recipere. Multi seminant in ore¹¹³⁹, ut alii laudent eos. Beatus¹¹⁴⁰ Bernardus : "Stultus sum si¹¹⁴¹ stellis¹¹⁴² labiorum tuorum¹¹⁴³ gloriam meam commisero et incipiam eam mendicare¹¹⁴⁴ quando rehabere¹¹⁴⁵ uoluero¹¹⁴⁶." Iste uentus habet tres flatus¹¹⁴⁷, scilicet pudorem, dedignationem, uanam gloriationem¹¹⁴⁸.

Propter primum multi nolunt penitentiam agere¹¹⁴⁹ coram hominibus uel sociis quia¹¹⁵⁰ puderet eos¹¹⁵¹. Vnde beatus Bernardus : "Magis uult malus¹¹⁵² in conspectu Domini mali existentiam quam in conspectu sociorum boni¹¹⁵³ apparentiam¹¹⁵⁴."

Alius flatus huius uenti est dedignatio. Honorem enim querentes dedignantur esse socii¹¹⁵⁵ pauperum fratrum, cum tamen dicat Augustinus¹¹⁵⁶ : "Potius¹¹⁵⁷ gloriandum de pauperum fratrum societate quam de parentum diuitum dignitate¹¹⁵⁸."

Tertius flatus honoris est uana gloriatio. Est¹¹⁵⁹ actio uane glorie¹¹⁶⁰. Pauci sunt qui non temptentur¹¹⁶¹ de uana gloria, nec tantum gloriantur, set cum procedit¹¹⁶² in actum est uana gloriatio¹¹⁶³, et ista est quasi¹¹⁶⁴ puluis tenens oculos multorum ne cognoscant Deum¹¹⁶⁵, sicut oculi discipulorum tenebantur. Hic puluis oculos trahit¹¹⁶⁶ deorsum, quia similia ad similia congregantur. Vnde Psalmus¹¹⁶⁷ : Statuerunt oculos suos ¹¹⁶⁸ declinare in terram ¹¹⁶⁹.

5. Lux oculos autem trahit sursum¹¹⁷⁰. Sicut ad litteram oculi materiales, ita oculi¹¹⁷¹ spirituales in luce gratie trahuntur ad uidendas¹¹⁷² stellas rutilantes in celo, id est uulnera rubicunda in Christo pendenti in cruce¹¹⁷³. Iste oculi spirituales sunt affectus et intellectus¹¹⁷⁴ qui habent duo operimenta¹¹⁷⁵, singularem sensum qui operit intellectum et priuatum amorem qui operit affectum¹¹⁷⁶.

De primo : Ve ¹¹⁷⁷ qui sapientes estis in oculis nostris ¹¹⁷⁸. Et¹¹⁷⁹ Ecclesiasticus : Melior est qui diminuitur¹¹⁸⁰ sensu in timore Domini, quam qui habundat sensu¹¹⁸¹. Boni non habent¹¹⁸² singularem sensum et¹¹⁸³ communem. Amor priuatus et¹¹⁸⁴ sui et parentum propter se et non propter Deum obscurat affectum. Vnde Gregorius : "Priuatus amor uehementer claudit oculum¹¹⁸⁵ cordis¹¹⁸⁶." Istis qui sic habent oculos clausos dicit Dominus : O stulti et ¹¹⁸⁷ tardi corde ¹¹⁸⁸. Stulti¹¹⁸⁹ propter singularem sensum, tardi propter priuatum amorem. Stultus est omnis¹¹⁹⁰ homo a scientia sua¹¹⁹¹ que inflat et tumidus¹¹⁹² oculus non bene uidet¹¹⁹³. Augustinus : "Surgunt indocti et celum rapiunt, nos autem cum doctrinis nostris in carne et sanguine uolutamur¹¹⁹⁴." |82ra| Non¹¹⁹⁵ omnes habent ueram theologiam, id est scientiam sanctorum, quam beatus¹¹⁹⁶ Bernardus sic determinat : "Scientia sanctorum est temporaliter¹¹⁹⁷ cruciari et in eternum gloriari¹¹⁹⁸." Istam pauci habent et propterea¹¹⁹⁹ pauci sunt uere¹²⁰⁰ discipuli Domini. Scientia salutaris¹²⁰¹ est scire Ihesum et hunc crucifixum ¹²⁰². Christus enim uenit ad dandam hanc scientiam ¹²⁰³ plebi eius in remissionem peccatorum ¹²⁰⁴. Hec enim supereminet aliis¹²⁰⁵. Vnde¹²⁰⁶ beatus Bernardus : "Melior est scientia qua quis dolet quam qua¹²⁰⁷ timet¹²⁰⁸." De uera¹²⁰⁹ scientia dicitur : Qui addit scientiam addit et laborem ¹²¹⁰. Beatus Bernardus : "Falleris fili si¹²¹¹ putas apud magistros mundi hanc scientiam inuenire, quam soli discipuli Christi¹²¹² contemptores mundi diuino munere assecuti¹²¹³ sunt. Non hanc docet lectio, set unctio, non littera set Spiritus, non eruditio set exercitatio in mandatis Dei¹²¹⁴." Scribens cuidam dicit : "Salubrius addisceres Ihesum et hunc crucifixum quam sapientiam¹²¹⁵." Nullus de facili nisi qui mundo crucifixus est apprehendere¹²¹⁶ potest. Scientia ergo que tumidum mundum facit¹²¹⁷ stultum reddit. Vnde ait : O stulti. Et¹²¹⁸ ait etiam : O tardi ¹²¹⁹.

Tarditatem in corde duo¹²²⁰ faciunt¹²²¹, fiducia uiuendi et propositum emendandi. Salomon : Ne tardes ¹²²² conuerti ad Dominum ¹²²³ , ignorans quid superuentura pariat¹²²⁴ dies. Item, Iacobus ait¹²²⁵ : Quis est in¹²²⁶ uita hominis, et respondit¹²²⁷ : Vapor ad modicum parens ¹²²⁸. Beatus Bernardus : "Ve, ue, uapor est ad modicum¹²²⁹ parens¹²³⁰, quod¹²³¹ eterne felicitatis aditum intercludit¹²³²." Et Iob : Nescio quamdiu subsistam et an post modicum tollat me factor meus ¹²³³.

Secundum est propositum emendandi, quod facit cor multum¹²³⁴ tardare ad¹²³⁵ penitentiam. Augustinus huiusmodi dilationem et tarditatem¹²³⁶ habebat et hoc post conuersionem conqueritur dicens : "Differebam de die in diem uiuere in te, et non differebam¹²³⁷ in memet ipso mori¹²³⁸." Istis potest dici quando¹²³⁹ implebitur tempus pariendi : "Concepisti¹²⁴⁰ dolorem penitentie, uide ne parias iniquitatem." Beatus¹²⁴¹ Bernardus non sic faciebat, set orabat ad Dominum dicens : "Inclina tibi, Domine¹²⁴², modicum id quod me dignatus es esse¹²⁴³, de¹²⁴⁴ mea misera uita¹²⁴⁵, sucipe residuum annorum meorum. De hiis uero quos uiuendo perdidi, quia perdite uixi, cor contritum et humiliatum non despicies¹²⁴⁶. Dies mei sicut umbra declinauerunt ¹²⁴⁷ et preterierunt¹²⁴⁸ sine fructu, impossibile est ut reuocem eos. Placeat ut recogitem eos¹²⁴⁹ in amaritudine anime mee ¹²⁵⁰." In proposito emendandi multi obdormiunt, quos tamen Deus non dedignatur¹²⁵¹ excitare, et dicit beatus¹²⁵² Augustinus quomodo se habuit ad Domini¹²⁵³ excitationem : "Non erat quid tibi responderem dicenti michi : Surge qui dormis ¹²⁵⁴, nisi uerba sompnolenta et lenta, modo, ecce modo, sine paululum, set modo non habebat modum et paululum ibat in longum¹²⁵⁵."

Dominus sic nos faciat eum amare, etc.¹²⁵⁶

6. Quatuor partes huius sermonis sunt, scilicet que insufflant amorem Dei, summus dolor, maximus amor, eius patientia et beniuolentia ; que extinguant illum ardorem, scilicet aqua duplex et uentus duplex. Aqua duplex rerum transeuntium et concupiscentia |82rb| carnalium, ventus duplex, suggestio diaboli et honor¹²⁵⁷ seculi. Quomodo suggestio diaboli tres flatus emittit, timorem, deliberationem, maiorem utilitatem. Similiter et honor seculi tres flatus habet, pudorem, dedignationem, uanam gloriationem, et quod duo uelant oculos cordis, singularis sensus, priuatus amor¹²⁵⁸.