SERMO 14

1. Le Seigneur est avec nous par le séjour, la connaissance, la condition, le don de bénéfices.

2. Le Seigneur a séjourné parmi les hommes.

3 Le Seigneur a pris notre nature humaine

4. Il a participé à notre nature humaine, recommandant la pauvreté contre la richesse, l'humilité contre les honneurs, la dureté contre les délices. Mais nombreux sont ceux qui ne connaissent pas le Seigneur.

4. Les dons octroyés par le Seigneur sont la pénitence et la grâce.

Ms :

Bâle, Universitätsbibliothek Handschrift B. VIII, 29, 75vb-77rb.

Reims, Bibliothèque Municipale, Ms 582, 43va-45rb.

|75vb| [marg.] Iordanis.

[tit.] Sermo de Philippo et Iacobo

Tanto tempore uobiscum sum ¹⁷⁵⁹, etc.

1. Per hoc quod dicit tanto notat diuturnitatem, per hoc quod dicit tempore notat continuitatem, per hoc quod dicit sum presentiam, per uobiscum utilitatem, quasi diceret : ego presens fui uobis diu et continue et ad uestram utilitatem et non cognouistis me. Hoc est signum maxime ingratitudinis. Quid miri si nobiscum est ? Ad hoc debet enim¹⁷⁶⁰ inducere significatio nominis sui, quod est Emanuel, quod est nobiscum Deus interpretatum ¹⁷⁶¹. Vnde Psalmus : Dominus uirtutum ¹⁷⁶².

_______________

|43va| Tanto tempore uobiscum sum et non cognouistis.

Dies et noctes discontinuati sunt, tempus autem continuum est. Per hoc quod dicit tanto, ostendit longum spatium, |43vb| per hoc quod dicit tempore, continuum, unde bene deberent eum cognoscere, per uobiscum ostendit utiliter, per sum presentialiter. Et quod dixit discipulis, modo dicit nobis, et sic hoc nomen suum, scilicet ex misericordia, Emanuel impleuit : Dominus uirtutum nobiscum.

Est autem nobiscum conuersatione, congnitione, conditione, beneficiorum omnium largitione.

2. De conuersatione, Baruhc : In terris uisus est et cum hominibus conuersatus est ¹⁷⁶³. Qui dixit Moysi quondam : Non uidebit me homo et uiuet ¹⁷⁶⁴, modo mutauit sententiam propter nostram indigentiam. Magna fuit humilitas, ut qui lucem inhabitabat inaccessibilem, dignatus est se nobis offere ad uidendum. Set terrigene qui terram sapiunt, quandoque sapiunt quod inhabitant, quibus odiosa est lux, dixerunt quod difficilis eis esset ad uidendum.

_______________

Nobiscum est multis modis, conuersatione, condictione, cognatione et beneficiorum exibitione. Exemplum de duobus qui ueniunt de Dacia simul, quorum unus manet Parisius, alter Remorum, et dicit unus : "Quare non estis nobiscum ?", et respondit : "Satis uobiscum sum, in eadem enim patria sum, etc." Sic est Christus nobiscum in patria.

2. In conuersatione. Vnde Barach in Trenis : In terra uisus est et cum hominibus conuersatus est. Tunc mutauit istam sententiam, unde in Exodo : Non uidebis me homo, et uiuis. O quanta dignatio, quod ille <qui> habitat in lucem inaccessibilem, factus est uisibilis. Sed quidam terrigene nimis terram sapientes dixerunt, Salomon ii : Grauis est enim nobis ad uidendum ¹⁷⁶⁵. Ita lux que dicit : Ego sum lux mundi ¹⁷⁶⁶, egris oculis adhuc est odiosa.

3. Fuit etiam nobiscum cognitione, in participatione humane nature. Verbum enim caro factum est et habitauit ¹⁷⁶⁷, etc. Miser homo, qui aliquando clamabat : Exurge Domine, causam iudica meam ¹⁷⁶⁸. Et iterum : Tibi reuelaui causam meam ¹⁷⁶⁹ , quam habebam aduersus demones, scilicet postmodum audiuit quod suam appelauit. Vnde Bernardus : "Ad hoc induit nostram formam, ut assumeret nostram causam¹⁷⁷⁰."

4. Accessit adhuc proprius nobis, cum conditionem nostre infirmitatis assumpsit. Dolores nostros etiam ipse portauit ¹⁷⁷¹, et factus est uir dolorum ¹⁷⁷². In primo comendauit paupertatem, in secundo humilitatem, in tertio asperitatem.

_______________

3. Item, nobiscum est non tantum in eadem patria, set in eadem ciuitate, id est in natura nostra. Vnde : Verbum caro factum est et habitauit in nobis. Miser homo sepe dixerat : Exurge, Domine, et iudica causam meam, quam habeo aduersus aduersarium, et quasi dicat : noli¹⁷⁷³ timere, ego tamen tibi feci misericordiam. Vnde beatus Bernardus : "Adhuc induit nostram¹⁷⁷⁴ fortitudinem, ut uindicet causam nostram."

4. Item, non tantum in eadem ciuitate, set in eadem domo, hec est conditione, id est in miseria nostra. Vnde Ysayas lxii : Languores nostros ipse portauit, uir dolorum factus est. In prima comendat paupertatem, in secunda humilitatem, in tertia asperitatem.

De primo, Apostolus : Qui cum diues esset egenus factus est ¹⁷⁷⁵. Exiuit enim a Patre et uenit in mundum ¹⁷⁷⁶, de domo in qua erant diuitie et gloria, sicut dicit Apostolus : Venit autem in plenitudine temporis ¹⁷⁷⁷, id est temporalitatis, ut dicit Bernardus, quando paupertas ab |76ra| aula recesserat, cuius pretiositatem uolens ostendere, sicut mercatores rerum suarum uenalium, dixit : Beati pauperes spiritu ¹⁷⁷⁸, etc., ad litteram regnum Dei, de quo Apostolus : Regnum Dei intra uos est ¹⁷⁷⁹. Quod habent uoluntarie pauperes, qui regnum huius mundi et omnem ornatum eius contempnentes extra se eiecerunt, et sentiunt iam et pregustant gaudia et iocunditates regni futuri. Licet quidam adhuc uelamen auaritie sue querentes torquentur¹⁷⁸⁰ de diuitiis Abraham, Ysaac, et Iacob, et Iob, ac si diuitie eorum non fuissent figurales et umbratiles, sicut sacrificia significabant enim diuitias et delitias spirituales ipsorum, diuitie et delitie quas modo habent et habituri sunt filii gratie et glorie. Ex quo ergo modo uenit ueritas. Quid necesse est, ut umbra inheretur et cum iudeis iudaizaretur ? Putas quod uerus sol iustitie Christus illucens, qui soluit nubem sacrificiorum, quod non soluerit nubem diuitiarum ? Beatus Bernardus : "Quod hec est precipua causa fugiendarum diuitiarum, quia aut raro¹⁷⁸¹ aut numquam sine amore possidentur¹⁷⁸²."

______________

De prima dicit Apostolus : Cum diues esset, exiuit a patria diuite, in cuius domo diuitie et gloria, et uenit in mundum in plenitudinem temporis, et in plenitudinem temporalitatis. Paupertas iam recesserat ab aula, et ipse pretium paupertatis interioris. Sicut bonus medicus qui ostendit egro herbam unde possit sanari, et sicut bonus lapicida qui ostendit uirtutem lapidis, ita ipse ostendit in testamento suo quod utilis sit paupertas. Vnde Mattheus sexto : Beati pauperes spiritu, etc. Non potest aliquis esse pauper spiritu, nisi regnum Dei sit intra eum. Set ex quo homo abiecit a se regnum mundi, Dominus facit in eo regnum suum. Vnde beatus Bernardus de |44ra| diuitibus : "Sunt quasi noui christiani set ueterum patrum imitatores¹⁷⁸³." Dicunt enim : "Nonne Abraham diues fuit ?" Ac si diuitie talium non fuissent figuratiue, sicut et eorum sacrificia. Sicut enim diuersa sacrificia patrum significabant Ecclesie sacramenta, ita diuitie eorum diuerse diuitias ecclesie significabant diuersas. Set isti uolunt umbram requirere ac si ueritas non uenisset. Boues enim Abræ et aurum et argentum significabant ea que modo sunt in ecclesia Dei. Beatus Bernardus : "Hec precipua causa fugiendarum diuitiarum, quia raro aut numquam sine amore possidentur." Mirabiliter timent ditari qui timent hanc lapidem preciosam¹⁷⁸⁴.

Sunt qui dicunt : "Status noster non patitur huiusmodi paupertatem, ne uilescat auctoritas", quia forte sunt archidiaconi, aut tales prelati, contra quos dicit beatus Bernardus : "Si ministerium te prohibet esse pauperem, amministratio¹⁷⁸⁵ probet te esse pauperum amatorem. Amicitia pauperum amicos regis constituit, amicitia autem paupertatis ipsos reges, quoniam ipsorum est regnum celorum ¹⁷⁸⁶." Regnum Dei non est de hoc mundo ¹⁷⁸⁷. Vnde bene conclusit Pylatus : Ergo rex es tu ? ¹⁷⁸⁸ Nam si esset de hoc mundo regnum suum, non esset simpliciter rex, set ad tempus, set hoc non percipit naturalis homo, qui non percipit ea que Dei sunt. Ideo dicit Apostolus : Non accepimus Spiritum huius mundi, set Spiritum Dei¹⁷⁸⁹, qui est Spiritus docens omnem ueritatem ¹⁷⁹⁰. Set spiritus huius mundi transfigurat se in Spiritum ueritatis, quando aliquando proponente intrare religionem, spiritus nequam dicit ei : "Considera si sit ex Deo hec uoluntas", sicut latro qui accusat alium de latrocinio, ut tollat a se suspitionem. Non est timenda paupertas, quia ut dicit beatus Gregorius : "Qui paupertatem in terris metuit, eternam refectionem in celo sibi precludit." Vtinam ita uellent ditari in interioribus sicut in exterioribus, set non est ita. Ideo pauperes sunt spiritu, id est nudi ab omni bono spirituali.

_______________

Set dicit aliquis : "Non possem esse pauper, ego sum archidiaconus." Vnde beatus Bernardus : "Si ministerium tuum prohibet te esse pauperem, amministratio¹⁷⁹¹ probet te esse pauperum dispensatorem ." "Volo te esse amicum pauperum magis autem amatorem esse paupertatis. Amicitia pauperum amicos regis¹⁷⁹² facit. Amor autem paupertatis ipsos reges facit, non regno mundi set celorum." Vnde dixit : Regnum meum non est de hoc mundo. Ergo uere rex es tu ? dixit Pilatus. Et uere pauperes reges sunt. Set non omnium est fides. Homo enim animalis ¹⁷⁹³, etc. Non accepimus spiritum ¹⁷⁹⁴ huius seculi, qui consilium mundi dat, set Spiritus Dei consilium Dei dat. Hic ueritatis, ille falsitatis. Spiritus mundi dicit Spiritui Dei, Iohannes quarto : Proba utrum sit a Deo ¹⁷⁹⁵. Sicut dicit latro de aliquo bono homine : "Cauete uos ab illo." Gregorius : "Qui paupertatem in terris metuit, eternam refectionem in celis sibi abscidit¹⁷⁹⁶."Item, utrum uellent ita ditari interius sicut exterius, ipsi enim pauperes miseri, scilicet peccatores, in quibus penuria uirtutum.

Per secundum commendauit humilitatem. Exinaniuit enim semetipsum, formam serui accipiens ¹⁷⁹⁷. Qui enim erat omnium altissimus in celis, factus est omnium nouissimus in terris, et non tantum assumpsit formam serui ut subesset, set formam serui ut uapularet. Factus enim est peccatum pro nobis ¹⁷⁹⁸, cui debetur omnis pena, que tandem in eo bene redundabat, |76rb| set tamen in humilitate nostram naturam mirabiliter exaltauit, sicut si rex in uxorem duceret pauperculam, nec tantum sublimauit, set et sanctificauit, quia si tactu corporis sui sanctificauit aquas Iordanis et alias, dans eis uim regnantiuam, multo fortius naturam humanam unione diuinitatis sanctificauit. Sicut ergo pro heretico haberetur qui in aquas sacri baptismatis lutum proiceret, multo fortius qui naturam suam per peccatum polluit. Set heu omnis caro iam corrupit naturam¹⁷⁹⁹ suam. Deberemus etiam naturam nostram impollutam seruare, sicut pauperis uirginis parentes nobili aliquo desponsata, se haberent eo honestius propter illam. "Omnino super te est Domino angelorum desponsari¹⁸⁰⁰", dicit beatus Bernardus.

________________

Christus commendans paupertatem naturam nostram assumpsit. Vnde Apostolus : Exinaniuit semetipsum, formam serui accipiens. Vt qui erat altissimus fieret uirorum nouissimus, non assumpsit tamen ut subesset, set formam serui peccati ut uapularetur. Et Apostolus : Factus est nobis peccatum, quia omnis pena que debet fieri pro peccato facta est ei. Et in hoc quod se humiliauit naturam nostram sublimauit, sicut si filius regis duceret in uxorem aliquam pauperem, se humiliaret, et illam sublimaret. Nec tantum sublimauit, set etiam sanctificauit. Si enim tactu corporis sanctificauit aquas, † et etiam cum non nisi semel et partem |44rb| errigeret, † non est mirum si diuinitas¹⁸⁰¹ postquam humanam naturam sanctificet, † quam ita sibi uiuum, † ut in eternum maneret. Set qui prohiceret¹⁸⁰² lutum uel aliud fetidum in fonte sacro, nonne diceretur hereticus ? Multo magis qui humanam naturam contaminauit per peccatum. Beatus Bernardus : "Omnino supra te est Domino angelorum esse desponsatam."

Tertio commendauit asperitatem. Asperitatibus enim totum sacum suum repleuit. In primo statu erat natura nostra sicut pannus nitidissimus, postea factus est quasi saccus contextus multis asperitatibus. Hunc saccum sic contextum induit Dominus. Vnde : Factus est sol sicut saccus cilicinus ¹⁸⁰³. Nos autem uolumus ipsum nobilitare sicut non esset saccus.

Hec tria assumpsit Dominus ad expugnandum mundum, asperitatem contra delitias, paupertatem contra diuitias, humilitatem contra honorem. Diuitie et delitie sunt due ale quibus modo portantur et subleuantur honores huius seculi. Dicit Iob contra hoc : Si extuleris caput usque ad nubes in fine quasi sterquilinium eris ¹⁸⁰⁴. Humilitas autem uolat alis paupertatis¹⁸⁰⁵ et asperitatis in celum. Hec est gallina de qua Dominus in Euuangelio : Ierusalem, Ierusalem, quotiens uolui congregare filios tuos quemadmodum ¹⁸⁰⁶, etc. Set nos post uolumus esse sub alis milui, qui curiosus est. Set Psalmus dicit : Sub umbra alarum tuarum protege me ¹⁸⁰⁷. Item : In uelamento alarum tuarum sperabo donec transeat iniquitas ¹⁸⁰⁸.

_______________

Item, tertio modo est nobiscum in nostra miseria, in qua eam commendauit. Ante peccatum natura nostra subtilis erat, set post peccatum correxit Dominus saccum nostrum quando dolores et mortem inflixit. Ysayas xxv : Et telam quam orditus est ¹⁸⁰⁹. Quando filius Dei istam assumpsit, tunc sol factus est quasi saccus cilicinis ¹⁸¹⁰.

Filius uenit expugnare mundum per ista tria, quantum in se est expulit et diuicias et honores et superbiam, et sic expugnauit mundum, quia sicut dicit Iohannes in Cantico : Omne quod est in mundo aut est concupiscentia carnis, aut concupiscentia oculorum aut superbia uite ¹⁸¹¹. Set mundus recuperauit uires suas, inuolat honor quasi in duabus alis, scilicet diuitiis et deliciis. Set sicut dicit Iob xx : Si ascenderit usque in celum et capud eius nubes tetigerit, quasi sterquilinium erit. Humilitas habet pro alis paupertatem et asperitatem, set immemores sumus illius galline que istas habet alas, et timemus alas eius. Vnde Marcus in fine : Quotiens uolui congregare, etc. Set sub alis milui bene uolunt latitare. In uelamento alarum tuarum sperabo donec transeat iniquitas.

De hiis tribus in Trenis : Recordare paupertatis et transgressionis, absinthii et fellis ¹⁸¹², id est duplicis amaritudinis anime et corporis. De anima dicit : Tristis est anima mea usque ad mortem ¹⁸¹³. Set non est seruus maior magistro¹⁸¹⁴. Beatus Bernardus : "Magister pannosus, et tu purpuratus, magister¹⁸¹⁵ in presepio, et tu in lecto eburneo, magister¹⁸¹⁶ in angustiis et tu in delitiis¹⁸¹⁷."

Si ergo Dominus sic nobiscum facit, magna ingratitudo est si eum non cognoscimus. Set quid mirum si seruus uitiorum non cognoscit dominum uirtutum ? Ad eum non pertinet. Qui facit peccatum, seruus est peccati ¹⁸¹⁸. Set ingratitudo maxima est, si qui profitemur et ore et habitu nos esse seruos suos, si eum non cognoscimus et si non sumus uirtuosi, qui serui sumus uirtutum. Apostoli erant serui uirtuosi. Vnde etiam uirtute magna reddebant testimonium resurrectionis Ihesu Christi, sicut modo cantat Ecclesia, |76va| set plures reddunt testimonium mortis.

_______________

Dicit filius ad patrem : Recordare mee paupertatis et transgressionis mee, id est uilitatis, terminos enim humilitatis trangressus est, et in abyssum eius ceciderunt abscintii et fellis, mallei id est duplicis tribulationis. Set nonne seruus maior domino ? Beatus Bernardus : "Non est discipulus super magistrum set magister pannosus et tu purpuratus, magister in presepio et tu in lecto eburneo, magister in angustiis, et tu in deliciis¹⁸¹⁹."

Vobiscum, et non cognouistis me. Quanta ingratitudo ! Intrauit in domum nostram , id est in miseriam nostram, quia nobis proprie debebatur miseria. Set quid seruo |44va| uitiorum est dominus uirtutum. Iohannes viii : Qui facit peccatum, seruus est peccati. Set ipse est qui peccatum non fecit, nec inuentus est dolus in figura eius ¹⁸²⁰. Set deberemus esse uiri uirtutum, sicut isti apostoli qui uirtute magna reddebant testimonium, quoniam hic est Christus, qui magnam habuit uirtutem. Testimonium possunt reddere rationis, et maxime in hoc tempore uideat cui reddat testimonium. Si esset seruus Domini uirtutum, credo quod redderet¹⁸²¹ ei.

Legitur quod multa corpora sanctorum qui dormierant resurrexerunt,¹⁸²² et dicit glosa quod illi fuerunt testes resurrectionis. Si ergo peccato mortui sumus, quomodo testes resurrectionis erimus¹⁸²³ ? Ideo dicit Apostolus : Si conresurrexistis cum Christo, que sursum <sunt> querite ¹⁸²⁴, non que super terram ¹⁸²⁵, et sic perhibebitis testimonium uirtute magna, id est caritate, de qua : Maior horum caritas ¹⁸²⁶. Quam qui haberet, haberet uestem nuptialem ¹⁸²⁷, et sic possit esse testis resurrectionis. Dicit autem Apostolus : Si conresurrexistis, cum conditione, quia pauci resurgunt cum Christo, set multi resurgunt cum Lazaro, id est ut iterum moriantur. Lazarus enim reuersus est in domum suam. Ille uero qui cum Christo omnia relinquit non sic, non querit que sunt super terram, set qui cum Lazaro surgunt querunt hec. Ideo qui cum Christo surgunt, possunt perhibere testimonium Christo uirtute magna. Operantur enim uirtutes in eo, sicut dixit Herodus de Iohanne : Iohannes surrexit a mortuis, et uirtutes operantur in eo ¹⁸²⁸, quia qui habet caritatem numquam otiosus est.

_______________

Dicitur in Euuangelio quod multa corpora sanctorum qui dormierant surrexerunt. Et dicit Gregorius quod illi fuerunt testes resurrectionis¹⁸²⁹. Et nos qui mortui sumus in peccatis, quomodo testes erimus ? Apostolus dicit : Si consurrexistis cum Christo, que sursum sunt querite. Constat quod non dixit de surrextione corporali, set de spirituali. Debemus ergo spiritualiter resurgere et testimonium reddere uirtute magna, id est caritate : Maior autem horum est caritas, que est uestis nuptialis, que non excidet. Si consurrexistis, etc. Conditionaliter dicit, non simpliciter. Multi resurgunt cum Lazaro, non cum Christo. Christus enim resurgens a mortuis iam non moritur ¹⁸³⁰, etc. Sine dubio qui cum Christo resurgunt, que sursum sunt querunt, non que seculi, credentes se meliorem habere hereditatem, et mors illis non dominabitur ¹⁸³¹. Qui uere resurgunt a peccatis, illa querunt que uere surgentibus debentur, scilicet eterna. Set qui cum Lazaro, querunt que sunt super terram. Lazarus enim rediit ad domum suam, et hereditatem suam accepit. Virtute ergo magna debent reddere testimonium qui uere resurrexerunt. Vnde dicitur de Iohanne Baptista : Iohannes resurrexit a mortuis, et ideo uirtutes operantur in eo. Non enim erunt otiose. Caritas numquam otiosa est. Si habes testimonium resurrectionis, operabuntur in te. Isti apostoli Domino uirtutum reddebant testimonium resurrectionis.

Sunt autem quidam anticipantes tempus glorificationis, usurpantes iam quasdam dotes corporis, scilicet inpassibilitatem, agilitatem, subtilitatem et claritatem. Nichil uolunt pati, nec ieiunia, nec disciplinam. Agiles sunt, ambulantes in laqueis uenantium, prompti ad choreas, lapides iacendos, subtilitatem sibi faciunt in strictis manicis, calceis, et aliis, splendorem induunt in uestibus claris. De his dicit beatus Bernardus : "Qui immunes erant a futura glorificatione dicentes : Eant nunc diuites, eant et reforment corpora sua, pellibus murium et stercoribus uermium, ignominiam plane pro gloria mendicantes, quia Christus cum uenerit reformabit corpus sublimitatis, set humilitatis, qui enim primo reformanda corpora. Qui ergo e contrario faciunt antichristi sunt, deformantes animas quas reformauit, et reformantes corpora que adhuc nondum reformauit." Beatus Bernardus : infelix ego nimis accelerans meliorem resurectionem. Vnde in die iudicii dices eis : "Clarifica me Pater". Potest ei repondere : "Frater, tu te ipsum clarificasti claritate seculi in corpore tuo, et propter hoc carebis claritate sanctorum, quia stolas anime non conseruasti".

_______________

Set non uere quidam anticipant enim resurrectionem nostram, assumentes sibi dotes corporis. Qui glorificauerunt iam corpora in presenti, iam facti sunt impassibiles, nichil uolentes pati, set agiles sunt in constrictis uestibus et secularibus, subtiles, leues |44vb| ad coreas currendo uel saltando in campis, clari in uestibus. Isti peribent testimonium resurrectionis, set non placent Deo qui talem testimonium resurrectionis perhibent. Vnde beatus Bernardus : "Eant homines huius seculi et reforment corpora sua, pellibus murium et stercoribus uermium, ignominiam uere pro gloria uendicauerunt." Christus enim cum uenerit ad reformanda corpora, non reformabit nisi quod utilitatis inuenerit. Vnde illud ad Philipenses tertio : Qui reformabit ¹⁸³², etc. Qui primo uenit in humilitate ad reformandas animas, postmodum ueniet in maiestate ad reformanda corpora. Infelix homo, nimis acceleras, meliorem preueniens informationem ! Vnde quando Pater dicet : "Date eis stolas", filius respondebit : "Ipsi assumpserunt sibi."

Hiis ergo potest dicere : Tanto tempore uobiscum sum, etc. Immo etiam illis qui tota die audiunt sermones, et ueniunt non ut edificentur, qui sunt sicut Herodes qui Iohannem timebat et eum diligebat et libenter audiebat ¹⁸³³.

5. Quarto nobiscum est beneficiorum collatione. Dat enim locum penitentie, et tempus, et gratiam. |76vb| Tempus perdimus, et locum penitendi non consideramus, gratiam non nouimus, et ideo dicit : Non cognouistis me ¹⁸³⁴. Cognouit tamen bos possessorem suum et asinus presepe domini ¹⁸³⁵. Licet nos benefactorem Dominum nostrum non cognoscamus. Iob : Interroga iumenta ¹⁸³⁶, etc. Vtinam comparati essent iumentis insipientibus ¹⁸³⁷, etc. Vnde idem Ysayas statim subiungit : Isræl, id est clerici qui deberent esse uidentes Deum, me non cognouit ¹⁸³⁸, et est ideo quia cecitas ex parte contigit in Isræl ¹⁸³⁹, et excecatus est oculus affectionis, licet uideant oculo intellectus.

_______________

Tanto tempore etc. Non qui audiunt beati sunt, set qui audiunt et faciunt¹⁸⁴⁰. Beatus Bernardus : "Si auditis libenter, ita custoditis diligenter¹⁸⁴¹." Set heu, multi audiunt ut non custodiant, set ut postea uere dant. Vnde quidam abbas dixit in uitas Patrum, cum non fuisset loqutus cum quodam uenit¹⁸⁴² ut audiret eum, et quesitum fuit quare non fuisset loqutus cum eo, dixit : "Negociator est uerbi et non factor." Mirabilis est medicus qui species congregat ut sanet alios, qui in egritudine manet. Et ille miser qui flores colligit ad domos aliorum ornandas, domum autem suam plenam immunditias relinquit. De natiuitate Domini colligimus lilia, de flagellis uiolas, de cruce rosas.

5. Quarto modo nobiscum est, scilicet exibitione beneficiorum. Tria sunt beneficia que tota nobis dat. Dat enim penitentie locum, et gratiam nobis confert. Tempus enim perdimus et locum, id est mundum. In quo locum uiuendi non consideramus, et gratiam Dei non respicimus. Et non cognouistis me, etc. Magna ingratitudo post tot et tanta non cognoscere conferentem ! Ysayas : Cognouit bos possessorem suum et asinus presepe domini sui. Hii autem sunt clerici qui debent uidere Dominum. Iob : Me cognouerunt magna ignorantia. Iob xii : Interroga iumenta |45ra| et docent te. Ieremias viii : Miluus in celo cognouit tempus suum ¹⁸⁴³, etc. Apostolus : Cecitas cecidit ex parte in Isræl, quia si intellectum aliquo modo habent, affectus tamen ex toto corde excecatus est, et induratus.

Vnde conqueritur per Ieremiam dicens : Forsitan pauperes sunt et stulti, ignorantes uiam Domini, et iudicium Dei sui. Ibo igitur ad optimates et loquar eis, et ecce magis hii simul confregerunt iugum Domini, rumperunt uincula¹⁸⁴⁴. Vnde etiam diuites non cognoscunt. Psalmus : Considerabam ad dexteram et uidebam¹⁸⁴⁵, etc. Tales non sunt aues Domini, quia si essent, cognoscerent Dominum, et cognoscerentur ab ipso, sicut in Iohanne dicit : Ego cognosco oues meas, et cognoscunt me mee¹⁸⁴⁶, et sequntur me¹⁸⁴⁷. Quidam enim sunt qui cognoscunt sua, id est temporalia, que sunt quasi umbra et sequntur ea.

_______________

Ieremias quinto conqueritur de hoc dicens : Forsitan pauperes sunt stulti et ignorantes uiam Domini, ibo igitur, etc. Et ecce magis humilis confert. Milites enim melius debent cognoscere regem quam pauperes. Set heu, de rege hodie celesti, rege regum dominatore dominantium ¹⁸⁴⁸, e contrario fit. Et non cognouistis me, etc. Et ne quis diceret : "Domine non fecisti eis beneficia", immo "Considerabam ad dexteram prosperitatis et non erat qui cognosceret," Et Domine, suntne aliqui qui cognoscant te ita simplices et innocentes ? Iob xiii : Ego cognosco oues meas et cognoscunt me mee, et sequntur, ibi dabo eis uitam eternam ¹⁸⁴⁹. Non esset nobis labor in sequendo, si nos uellemus considerare pretium in retribuendo. Oues simplices et humiles sunt. Vnde : Et cum simplicibus sermosinatio eius ¹⁸⁵⁰. Set illi quibus dat diuitias non sequntur eum. Set numquid ursi querentes mel, id est delectationes terre, et leones sequntur eum. Nota, non inuenitur quod Dauid interfecerit oues, set leonem et ursum occidit¹⁸⁵¹. Ita simplices cognoscunt et sequntur Dominum, set alii cognoscunt sua et sequntur sua.

Vnde beatus Bernardus : "Multi sequntur umbram et non ueritatem, ut qui habent multas prebendas." A quibus si queritur : "Es tu canonicus ?", oportet eos, si bene respondeant, facere falsam gramaticam : "Ego sum canonici". Periculosum est sequi ista temporalia. Bernardus : "Si sapis, si cor habes, si tecum est lumen oculorum tuorum, desine ea sequi, que etiam assequi miserum est." Item, Bernardus¹⁸⁵² : "Qui post illa non abiit, que possessa onerant, amata coinquinant, amissa cruciant¹⁸⁵³." Vnde bene dicit Salomon : Melior est sapientia cum diuitiis ¹⁸⁵⁴, quod intelligitur de sapientia sanctorum, quod est nichil possidere in presenti et tunc omnia habent. Vnde Apostolus : Tamquam nichil habentes et omnia possidentes ¹⁸⁵⁵. Eis qui hanc sapientiam contempnunt dicitur : Tanto tempore, etc

_______________

Vnde beatus Bernardus : "Ve filiis huius seculi qui insipientes sunt in sapientia sua¹⁸⁵⁶." Inde est quod multos impedit, qui credunt se esse in uia et non sunt, et maxime canonici. Ille uero canonicus qui plures habet prebendas, uerius diceret : "Ego sum canonici", quam canonicus. Beatus Bernardus : "Vere apprehendere Christum citius in sequendo quam in legendo sequi potest. Quid queris uerbum in uerbo ? Iam uerbum caro factum est ¹⁸⁵⁷. Extractus est Ioseph de cisterna et factus est rex Egipti, et de latibulis prophetarum¹⁸⁵⁸ translatus ad oculos piscatorum¹⁸⁵⁹." "Si sapis, si cor habes, si tecum est lumen oculorum, desine ea sequi que sequi miserum est. Beatus¹⁸⁶⁰ qui post ea non abiit¹⁸⁶¹, que possessa honerant, amata moderant, amissa cruciant." Set dicunt aliqui ut in Ecclesiaste : Melior est sapientia cum diuitiis. Sapientia sanctorum contempnere temporalia. Vnde Apostolus : nichil habentes et omnia |45rb| possidentes. Vtrum sic essent diuites nostri temporis !

Set que utilitas in cognitione Domini ? Beatus Iohannes dicit : Hec est enim uita eterna, ut cognoscant te uerum Deum, et quem misisti Ihesum Christum ¹⁸⁶². Ex opposito, quam periculosum eum ignorare ! Studeamus ergo eum cognoscere, non solum intelligentia, set agnitione experimenti. Ad hoc autem ut experiamur quam suauis est Dominus ¹⁸⁶³, exigitur peccatorum purgatio, temporalium exclusio, sollicitudinum remotio, et in contemplatione uacatio. Tales sunt mundi corde, et ideo Deum uidebunt ¹⁸⁶⁴. Nisi ergo sic te habeas, numquam potes dicere : Dulcis est Dominus ¹⁸⁶⁵, bonus est ad uescendum. Quomodo enim dicit : "Bonum est uinum, bonus est panis", qui non gustauit ? Dominus est panis, unde : Ego sum panis |77ra| uite ¹⁸⁶⁶. Est etiam uinum. Vnde : Ego sum uitis uera ¹⁸⁶⁷.

Et propter hoc in ipso est confortatio et letitia. Qui nos confortare et letificare et ad agnitionem ipsius perducere dignetur, cui est honor et gloria in secula seculorum. Amen.

_______________

Ecce hec est uita eterna, ut cognoscatis me, etc. Ergo ab appositis ignorare Deum est mors eterna. Pro Deo oremus eum cognoscere cum cognitione experientie. Quatuor sunt necessaria ad cognitionem Dei, purgatio peccatorum, exclusio temporalium, sedatio sollicitudinum, et uacatio orationum et de bonis operibus aliquid gustandum. Vnde Mattheus : Beati mundi corde, etc. Item respondet Dominus alicui querenti : "Quis es tu ?" "Ego sum panis, uitis, lux mundi ¹⁸⁶⁸, panis debiles confortans et corroborans, uitis letificans tristes, lux ignorantes illuminans." Item : "Ego uia non errans, ueritas ¹⁸⁶⁹ non fallens, uita non deficiens¹⁸⁷⁰." Hec est uia, ambulate in ea ¹⁸⁷¹. Set si nescis, uade ad beatam Virginem, qua dicit de se in Ecclesiastico xxiiii : In me omnis gratia uite et ueritatis, in me omnis spes uite et uirtutis ¹⁸⁷². Augustinus : "Vitam beatam <non> in regione mortis ubi non est, set in celis queratis¹⁸⁷³."

Ad quam uitam beatam nos perducere dignetur Ihesus Christus qui cum Patre et Spiritu Sancto uiuit, etc.