Sermo 32.

Paris, Mazarine 1026, fol. 52ra-52vb

[marg] De eodem

Item de eodem

1. Accedens temptator, etc, (Mt. IIII. 3). Temptator dicitur diabolus, quia eius officium est temptare:

• Bonos per elationem. Luc. XVIII. (11), Non sum sicut ceteri hominum, etc. Eccli. XL. (26), Facultates et virtutes extollunt cor, etc. ¹⁸⁰⁹
• Malos per desperationem. Gen. IV. (13), Maior [52rb] est iniquitas, etc. Iere. II. (25), Dixisti: Desperavi, etc. Ibidem. XVIII. (12), Desperavimus: post cogitationes nostras, etc.
• Quietos per luxuriam. Eze. XVI. (49), Hec fuit iniquitas Sodome, etc. II. Reg. XII. ¹⁸¹⁰ (7), Exemplum de David, etc.
• Negotiosos per avaritiam. Eccles. IIII. (8), Unus est et secundum non habet, etc. Eccli. XI. (18), Est qui locupletatur parce agendo, etc.

1. Notandum est quod multis de causis permittit Deus hominemhominem om. P2 temptari, scilicet:

• Ut peccator citius ad Deum ¹⁸¹² redeat. Ysa. XXVI. (16), Domine, in angustiis requisierunt te, etc. Ps. (LXXXII. 17), Impie facies (eorum ignominia), etc. Gregorius: ¹⁸¹³ „Tribulationes que nos hic premerunt, ad Deum citius nos ire compellunt.“ Gen. VIII. (9) de columba que non inveniens ubi requiesceret pes eius, reversa est in arcam.
• Ut de peccatis suis amplius doleat. Gen. XLII. (21), Dixerunt fratres Ioseph: Merito hec patimur, quia peccavimus in fratrem nostrum, etc.
• Ut imperfectionem suam melius agnoscat, ¹⁸¹⁴ ut si quis habeat fortem adiutorem in opere eo sublato, melius cognoscit suam imperfectionem. Gregorius: ¹⁸¹⁵ «Magna est perfectio sue imperfectionis cognitio, dixi in habundantia mea.» Set ut me michi ostenderes, avertisti faciem (tuam a me) (Ps. XXIX. 8), etc.
• Ut homo de suis meritis non presumat. II. (ad) Co(r). XII. (7), Ne magnitudo (revelationum extollat me), etc. Iere. XXX. (11), Castigabo te in iuditio, ut non tibi videaris innoxius.
• Ut homo duram servitutem diaboli timeat, quam quodam modo temptatio representat. Psal. (LIX. 6), Dedisti metuentibus te significationem, etc. Iere. (XVI. 13), Servietis Dominis alienis, qui non dabunt (requiem), etc. ¹⁸¹⁶
• Utquam malum sit eternaliter relinqui a Domino sciat. Iere. II. (19), Scito, et vide, quam malum et amarum sit (relinquisse te, Dominium Deum tuum), etc.
• Ut per patientiam hominis superatus diabolus ¹⁸¹⁷ confusus recedat. Mt. II. (16), Tunc Herodes videns quod illusus, etc. Ps. (CIII. 26), Dracho iste, etc.
• Ut iuste amicum Dei se esse agnoscat. ¹⁸¹⁸ Tob. XII. (13), Quia acceptus eras Domino necesse fuit ut temptatio probaret te.
• Ut quam paratus ad succurendum sit Deus homo sciat. Ps. (XC. 15), Cum ipso sum in tribulatione, etc. Idem. (CXIX. 1), Ad Dominum, cum tribularer (clamavi), etc. Idem. (XXXVI. 24), Cum ceciderit non collidetur, etc.
• Ut per temptationem probator ¹⁸¹⁹ fiat. Io(b). XXIII. (10), Probavit me, quasi aurum, etc. Sap. III. (6), Deus probavit illos, etc. Eccli II. (5), In igne probatur aurum. Idem. XXVII. (6), Vasa figuli probat fornax.
• Utsecuritatem nimiam quam multociens habet minuat. Ex nimia enim securitate minus cavetur hostis. Eccli. XXVII. (4), Si non in timore Domini instanter te tenueris, cito subvertetur domus tua, etc. Securitas enim perit negligentiam. [52va]
• Ut maiorem coronam inde adquirat. Iac. I. (12), Beatus vir qui suffert (tentationem).

1. Temptatur homo, scilicet:

• Ab alio. Prov. XVI. ¹⁸²⁰ (29), Vir insipiens lactat amicum suum. ¹⁸²¹
• A diabolo. Tripliciter ut hic ¹⁸²² : In rerum ablatione, in carnis persecutione, in uxoris et amicorum exprobratione.
• A se ipso. Iac. I. (14), Unusquisque a propria concupiscentia.
• A Deo. Ps. (XXV. 2), Proba me Domine, et tempta me, etc. Temptavit Deus Abraham, sicut homo equm suum, circumducendo, cursitando, stimulando, ma(c)tando. ¹⁸²³

1. Sequitur. Si filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant, etc.

Notandum quod tribus modis temptavit diabolus Christum:

• Primo de gula cum dixit: Si filius Dei es, etc , quasi dicat: pane de lapidibus facto ¹⁸²⁴ poteris esuriem relevare. Hoc dicebat non quia de eius salute curaret, set ut ex hominis virtute mirabili, virtutem cognosceret divinitatis. ¹⁸²⁵ Et ¹⁸²⁶ respondit Dominus: Deut. VIII. (3), Non in solo pane, etc, quasi dicat: persuasio tua temptatio est quod patet, quia agis ¹⁸²⁷ de inferiori parte hominis, scilicet de cibo corporis et non de cibo mentis.
• Secundo de peccato inanis glorie, cum statuit eum super pinnaculum templi, etc , ibi ¹⁸²⁸ erat sedes doctorum, et inde ¹⁸²⁹ predicabant. Ibi igitur Christum temptat, ubi multos deceperat per inanem gloriam. Et respondit Ihesus: Scriptum est, Deut VI. (16): Non temptabis etc , quod nemo ¹⁸³⁰ debet facere.
• Tertio de avaritia, cum dicit: Hec omnia (tibi dabo), etc , (Mt. IV. 9). Hoc dixit arroganter et mendaciter, ¹⁸³¹ non quia mundus suus sit. Tunc dixit ei Ihesus : Vade Satana , quasi dicat: Vade in ignem eternum qui adversaris saluti ¹⁸³² et suggeris michi ut te adorem, cum scriptum sit Deut. VI. (16), Dominum Deum tuum (adorabis), etc .

1. Hiis tribus modis temptavit diabolus et superavit primos parentes. Gen. III. (1), Cur precepit vobis Deus ne comederetis?, etc, ecce gula. De vana gloriaDe vana gloria] ecce inanis gloria P2, cum dicit (Gen. III. 5): Eritis sicut dii. De avaritia, cum dicit (Gen. III. 5): Scientes bonum et malum. Non enim avaritia tantum est in pecunia, set est in scientia. De hiis Apoc. IX. (17), De ore eorum procedit ignis, scilicet avaritie, et fumus, scilicet superbie, et sulphur, id est fetor gule et luxurie. De hiis etiam I. Io. II. (16), Omne quod est in mundo, etc. Item. Exo. I. (14) dicitur quod filii Israel servierunt pharaoni in luto et latere et palea.
2. Ita serviunt hodie multi diabolo:

• In luto avaritie. Abac. II. (6), Usquequo aggravas contra te (densum lutum), etc. ¹⁸³⁴
• In latere carnalis concupiscentie, et bene caro dicitur later, quia quanto lautius procuratur, tanto fragilior et sordidior ¹⁸³⁵ redditur, sicut later. Isa. XVI. (7), Hiis qui letantur super muros (cocti lateris), etc.
• In palea, scilicet superbie, que in altum ¹⁸³⁶ hominem ex[52vb]altat.

1. Hec sunt tres turme quas faciunt Chaldei, id est feroces demones,Lib. interp. hebr. nom. (Thiel, 271) ut auferant res suas, id est fideles animas, Iob. I. (17). Christus qui dolores nostros portavit, Ysa. LIII. (4), contra istas turmas diaboli, sive temptationes in hochoc om. P2 sacro tempore militie Christiane, triplex remedium apponit, scilicetapponit, scilicet] apponitur P2:

• Ieniunium contra gulam. Col. III. (5), Mortificate membra vestra, etc. Ieronimus: ¹⁸⁴⁰ „Ieiunio sanantur pestes corporis, etc.“
• Orationem contra inanem gloriam. Luc. XVIII. (13), Deus propitius esto mihi peccatori. Eccli. XXXV. (21), Oratio humiliantis se, etc.
• Elemosinam contra avaritiam. Ysa. LVIII. (7), Frange esurienti panem tuum, etc. Tob. IIII. (7), Ex substantia tua fac elemosinas, etc.

1. Hii sunt illi tres lapides, sicut legitur I. Reg. XVII. (40), cum quibus David, id est quilibet fidelisquilibet fidelis inv. P2, debet deiceredeicere] eicere P2 Goliam, id est diabolum. Golias enim transmigrans interpretatur,Lib. interp. hebr. nom. (Thiel, 318) per quem diabolus intelligitur, qui per superbiam de celo in infernum transmigravit. Quod ieiunium et oratio expellant demones, dicitur Mt. XVII. (20), Hoc genus demoniorum non eicitur, nisi in ieiunium et orationem. De elemosinaDe elemosina] dicitur add. P2 Augustinus:Augustinus, Enarrationes in Psalmos (37. 1860), („De nulla enim re sic vincitur inimicus, quam cum misericordes sumus.“) „De nullo sic vincitur diabolus, sicut de misericordia“, id est de operibus misericordie. Per alios vero duos lapides, qui remanserunt in pera David possunt intelligi spes et timor sine quibus nemo debet esse in hac vita. Deut. XXIIII. (6), Non accipies loco pignoris inferiorem vel superiorem molam. Mola inferior est spes que semper est firma. Heb. VI. (18), Fortissimum habeamus solatium, etc. Ista mola sustentat nos ne in foveam desperationis, cum Chaym, dilabimur.dilabimur] labamur P2 Mola superior est timor qui semper debet circumire angulos conscientie ut ibi peccatum non remaneat. Ista reprimit molammolam om. P2 inferiorem, id est spem, ne nimis presumat. De hiis duobus Eccli. XI. (27), In die malorum, ne immemor sis bonorum, etc. Dan. XIIII. (26) dicitur quod Daniel cum tribus, scilicet adipe et cum pice et cum pilis, drachonem quem adorabant Babilonii interfecit.draconem… interfecit] draconem interfecit quem adorabant Babilonii P2 Per adipem peccatum gule intelligitur, quia gula ad litteram impugnat hominem. Per picem que nigra est et fetet superbie peccatum intelligitur,quia gula… peccatum intelligitur om. P2 quod fetidum et nigrum reddit hominem, sicut patet in Lucifero. Per pilos peccatum avaritie intelligitur. Sicut enim sub pilis puerorum nisi radantur nascitur tinea que carnem consumit, sic ex habundantiaex habundantia] sub habundantia P2 rerum temporalium, nisi pauperibus distribuantur, oritur iniquitas que animam consumit. Iac. V. (1), Agite nunc, divites, etc. Decoquamus igitur ista tria, scilicet adipem gule, picem superbie, et pilos avaritie in ollain olla] molla P2 cordis nostri, scilicet igne contrictionis, et aqua lacrimose compunctionis, et inde per premeditationem massas faciamus, et postea proiciamus in os draconis, id est diaboli, manu confessionisconfessionis] nostre add. P2, et suffocabitur.