[Thème] Hec dies boni nuntii est, 4 Reg. VII (9). Vulgaliter dicitur quod qui malum nuntium portat numquam nimis tardat, semper nimis festinat, et e contra qui est boni nuntii baiulus non potest esse nimis festinus, uerbi gratia de utroque, primo II Reg. XVIII (20) ubi Achimaas dicenti : curam et nuntiabo tibi regi, respondit Joab : non eris nuntius in hac die, subdit causam huius : non eris boni nuntii baiulus (18, 22). Non enim festinare non debes Achimaas fratris mei onus Dei, curram et nunciabo regi (18, 19) significat illum qui protinus est ad nuntiandum superiori illud quod credere debet in grauamen et onus proximi, et uidete quod rex dicit de tali : uir bonus est et nuntius portans bonum uenit ; illi qui regunt, comendant et diligunt pre aliis tales relatores [sunt] quod fieri non debet quod sicut relatio nimium entitatis habet, sic relatores ut in plurimum ueritatis. Debet ergo fieri iuxta consilium Helysei dicentis, X (IV) Reg. VI (32) cum uenerit nuntius : claudite ei ostium et non sinatis eum introire. Talibus relatoribus mali nuntii portitoribus. Ille qui regit non debet aures prebere set claudere. Dixi |121ra| secundo quod qui est boni nuntii ¹³⁷⁸ baiulus non potest esse nimis festinus. Exemplum ad hoc, X Reg. VII ubi dixerunt uiri leprosi : hec dies boni nuntii. Si tacuerimus usque mane et noluerimus annuntiare sceleris arguemur, set notemus causam huius dicti. Videtur mihi quod dies ista boni nuntii fuit. Recte figura istius diei uiri leprosi, ideo dixerunt : hec dies boni nuntii est quia in ciuitate Samarie post nimiam penuriam et famem perualidam, facta est subito habundantia tanta quanta non uidebatur esse possibile, etiam si Dominus fecisset catharactas in celo aperiri. Samaria interpretatur coniunctio Domino ¹³⁷⁹ et significat naturam nostram unitam hodie uerbo diuino, unde in Actibus (8, 14) : recepit Samaria uerbum Dei. In hac Samaria ante diem istum fuit summa penuria, set hodie facta est habundantia talis ut uideatur Deus aperuisse catharactas celi ut prophetauerat Dauid (Ps. 71, 7) : orietur in diebus eius iustitia et habundantia pacis etc. Declaro utrumque similem. Regio de se sterilis et deserta que nichil omnino gignit nisi lapides, tamen si non habet mare uicinum, patit magnam penuriam uictualium, set si mare habeat uicinum, sibi ministrat habunde. Legitur III Reg. 4 (10, 27) quod in diebus Salomonis quia classis regis cum classe [per] terram aut per mare deferens aurum et argentum : tanta fuit habundantia argenti in Jerusalem quanta et lapidum. Lapis secundum ethymologiam nonne dicitur quia ledit pedem ? Pes autem interioris hominis est affectus. Augustinus ¹³⁸⁰  : « Pes meus amor |121rb| meus. » Pedem istum nichil potest ledere nisi peccatum in Prou. (8, 36) : qui peccauerit in me ledet animam suam. Lapis ergo ledens pedem est peccatum (I Pe. 2, 8) : hic est lapis offensionis et petra scandali. De talibus lapidibus dicitur in figura Leuit. 14 (13, 44) : si fuerit lepra in edibus, sacerdos iubebat etc. Expone sicut habes in sermone Habundat ministerium iustitie etc. Sic habes quod peccata sunt lapides in quibus nulli ¹³⁸¹ nascuntur nisi peccatores. Unde Ecc. (Eccli. 21, 11) : uia peccantium complanata est lapidibus. Talis est regio nostra Christo excepta et matre eius manus conuersatus sum multitudine lapidum, id est peccatorum mortalium et uenialium. Hec excepta sola Virgine Maria : si omnes sancti etc. Soli Marie dictum est illud Job (5, 23) : cum lapidibus regionis pactum tuum. Cum lapidibus pactum fecisse dicitur qui nullo lapide leditur ; Maria autem non fuit lesa aliquo lapide peccati mortalis actualis uel uenialis, iuxta dictum propheticum (Ps. 90, 12) : in manibus portabunt te ne forte offendas ad lapidem pedem tuum. Ex quo sic est quod regio nostra nichil gignit nisi lapides, non poterat hec regio habundare nisi haberet uicinum mare quia diebus istis classis regis ibat per mare cum classe terram deferens argentum et aurum, facta est tanta habundantia argenti quanta et lapidum (III Reg. 10, 27). Maria interpretatur amarum mare quo medietate emimus nobis neccessaria ; est gratia qua medietate meremur uitam glorie. Super aurum et argentum gratia bona in Prou. (22, 1). Due classes similes euntes per mare sunt due nature |121va| diuina et humana coniuncte simul in utero Marie medietate, hac duplici classe mare nostrum, id est Maria, ministrat nobis habunde argentum diuine gratie. De plenitudine eius omnes accepimus quantum pro gratia in Joh. (1, 16), et sic habunde quod facta est tanta habundantia argenti quanta et lapidum (III Reg. 10, 27). In regione enim nostra non crescebant nisi lapides, non nascebantur nisi peccatores, ubi habundauit delictum superhabundauit et gratia, ad Ro. (5, 20). Sic habeo declaratum quod in Samaria, id est in humana natura, post maximam penuriam facta est tanta habundantia talis ut uideatur Deus aperuisse utero terre : aperuit hodie catharactas celi. Hodie enim per totum mundum melliflui facti sunt celi. Ergo de die ista figuratiue dictum est : hec dies boni nuntii est. Ubi apparet quod dies ista pre aliis est notabilis preeminentie, hec dies, amabilis beniuolentie, boni nuntii, hoc denotat uerbum substantiuum quod permanentiam importat, est ; est siquidem mirabilis ex affectu miraculoso ¹³⁸² , hec dies, amabilis siue laudabilis in euentu gaudioso, boni nuntii, durabilis in statu uirtuoso, est.

[I] De primo nota quod qui gratiam aliquam impetrat a rege petere debet de gratia sibi concessa litteram sigillo regio sigillatam, in omni autem die tali dies date littere solet notari datum tali die. Hodie rex regum et Dominus dominantium concessit humano generi gratiam unam quam non concessit creature alteri, gratiam scilicet unionis que est gratia super gratiam. |121vb| Certe non fecit taliter omni nationi. Dixit enim aliquando : filius meus es tu etc. Nusquam angelos apprehendit set semen Abrahe, ad He. (2, 16). Hanc gratiam concessit Deus homini per litteram sigillo regio sigillatam. Littera non est aliud quam uerba in pelle froncina, uitulina uel alterius animalis scripta ; uerbum autem quod erat in principio apud Deum hodie formatum est et figuratum fuit non in pelle froncina set in pelle humana, quando in utero Virginis uerbum caro factum est (Jo. 1, 14). Littera continens hoc uerbum est Maria concipiens in utero filium. Unde cantamus in prosa ¹³⁸³  : « Verbum Patris processu temporis intrat tui secretum corporis in te totum et totum deforis similis fuit. » Bernardus ¹³⁸⁴  : « O uenter capacior celis, diffusior terris, latior elementis quam totus mundus comprehendere non potuit et qui tribus digitis molem terre appendit (Is. 40, 12). » Hec littera fuit optime sigillata quia Maria Dei filium concepit clauso utero et signato sigillo uirginitatis. Ortus conclusus soror mea ortus conclusus fons signatus (Cant. 4, 12). Optime figuratur Maria, Hest. 9 (3, 12), per litteram signatam anulo regis Assueri contrariam [et] reuocatoriam litterarum ueterum quas procurauerat Aman hostis et aduersarius Judeorum. Dies date huius littere non datur obliuioni, expresse notatur ibi XXIII (Est. 8, 9) : die scripte sunt littere etc. Per anulum qui habet ex partibus continuitatem intelligo uirgineam integritatem. Littera ergo noua anulo regis assignata contraria totaliter ueteribus litteris est uirgo regia que |122ra| hodie illud : « Aue Gabriele » ore mutauit in contrarium litteras « Eue » quando per Eua dictum est sibi : aue gratia plena. Hanc litteram debet petere qui uult a Jhesu Christo gratiam impetrare, hoc est dictum debet Mariam humiliter inuocare. Ipsa est enim cui dicit Cassiodorus ¹³⁸⁵  : « Tu patrona humani generis, tu afflictis medica singularis. Quis tuo non indigeat munere, cum sit peccare commune ? » Hanc [litteram] omnis qui petit accipit (Mt. 7, 8) quia modo omni petenti se tribuit. Bernardus ¹³⁸⁶  : « Ille solus, Virgo, sileat laudes tuas, qui te fideliter inuocatam sensit in suis necessitatibus deffuisse. Quid mirum si inuocata adest que etiam non uocata presto est. » Diem date huius littere debemus significanter uocare et cum gaudio celebrare, Ex. III (12, 14) : habebitis diem hanc in monumentum et celebrabitis eam sollempnem. Domino dicamus ergo de die ista cum Ps. (117, 24) : hec dies quam fecit Dominus exultemus et letemur in ea. Ubi apparet nobilis preeminentia huius diei in tribus. Primo quia lucidiori radio perlustratur, hec dies, nobiliori artificio fabricatur, quoniam fecit Dominus, sollempniori gaudio celebratur, exultemus etc.

[a] De primo nota : luminare maius quod preest diei clariorem radium habet quam luminare minus quod preest nocti, ymmo plus quedam sunt luminaria nocturna sicut uermiculi, quedam putredines quercuum et talia de nocte uidentur, unde falluntur aspicientes credentes quod sint aliqua preciosa que, si aspiciantur in luce diei, iam non |122rb| lucent etsi uilia apparent. Spiritualiter per luminare minus quod preest nocti intelligo primam mulierem Euam que fuit initium et caput peccati. Unde Gregorius ¹³⁸⁷ in omelia : « Mulier caput peccati, arma dyaboli, expulsio paradysi. » Per animalia noctiluca cuiusmodi sunt uermes et putredines intelligo ceteras mulieres, in Job (25, 6) : homo putredo et filius hominis uermis. Recte putredo noctiluca que fallit aspicientes est mulier pulcra. Fallax gratia et uana est pulcritudo, in Prou. (31, 30). Videns unam pulcram mulierem credit uidere aliquid preciosum et uidet saccum stercoribus plenum quodam falso colore deditum. Quid aliud est mulier nisi amicitie inimica, ineffugabilis pena, necessarium malum, naturalis temptatio, desiderabilis calamitas, domesticum periculum, delectabile detrimentum, mali natura boni colore depicta ? Habeo ergo quod luminaria nocturna que fallunt aspicientes sunt Eua et cetere mulieres, set luminare diurnum quod hanc falsitatem detegit et deuiat est Maria illuminatrix et illuminata ¹³⁸⁸ , de qua legimus quod dum uiueret, relucebat in facie eius quedam pulcritudo talis et tante uirtutis quod [si] quicumque temptatus de peccato carnis, deceptus per aspectum nocturne lucis, id est pulcre mulieris, respiciebat eam in facie, recedebat ab eo temptatio illius peccati. Adhuc hodie ubi non uident eam in facie, recedebat ab eo temptatio illius peccati et adhuc hodie |122va| ubi non uidemus eam oculo corporali, qui respicit eam oculo mentali auxilio eius potest superare temptationem omnis peccati. Ex quo patet ¹³⁸⁹ responsio ad questionem quam proponit sapiens in Ecclesiastico (33, 7) : quare dies diem superat et iterum lux lucem. Maria enim que est luminare diurnum superat lucem nocturnam habens radium clariorem. Jeronimus ¹³⁹⁰  : « Si diligenter attendas nichil est uirtutis, nichil splendoris, nichil gratie uel quod candoris quod non resplendeat in Virgine gloriosa. » Et hoc luminare maius preest hodierne diei quia Maria est principalis domina festi hodierni. Ideo dies ista excedit et superat in radio superiori. Cantamus in prosa ¹³⁹¹  : « O quam digne sibi dari diem hanc et conscribi respecta predicat Virgo que non habet parem diem sibi singularem non iniuste uendicat ! »

[b] De secundo nota quod distingui solet inter diem naturalem et artificialem et uocatur dies artificialis que continet in se diem et oppositum diei, diuiditur in lucem et tenebras in Gen. (1, 5) : factum est uespere et mane dies unus. Dies naturalis uocatur qui non diuiditur in lucem et tenebras, ymmo continet solam lucem diei ¹³⁹² . Hec autem diuisio diei naturalis in tenebras et lucem attribuitur in Gen. (1, 16) duobus luminatibus magnis : fecit Deus duo luminaria magna. Sequitur (1, 18) : ut preessent diei et nocti et diuiderent lucem ac tenebras. Ibi autem non legitur quod tunc Dominus fecerit aliquid luminare, hoc non est possibile per naturam. Ergo si fieret aliqua dies talis que non haberet diuisionem diei et noctis, illa esset artificialis et non naturalis. Talem diem futurum predixerat Ps. (138, 12) : tenebre inquit non obscurabuntur a te et |122vb| nox etc. Spiritualiter duo luminaria a principio mundi facta sunt Adam et Eua, quibus Deus a principio creationis sue dedit habundantiam magnam luminis gratie. Ps. (4, 7) : signatum est super nos lumen uultus tui Domine. Officium istorum fuit preesse diei et nocti et diuidere noctem a die. Quia enim uoluerunt preesse uermo, esse sicut dii scientes bonum et malum (Gen. 3, 5), propter istud peccatum ipsi proposuerunt dissensionem inter Deum ¹³⁹³ et hominem. Iniquitates uestre diuiserunt etc., Ysa. (59, 2). Adhuc hodie ista duo concomitantur se preesse et diuidere : ambitio prelationis et diuisio dissensionis. Videbitis in uno collegio siue sit secularium, siue sit religiosorum, si sunt ibi duo luminaria magna, due magne et notabiles persone quemadmodum luminarium possent totum collegium illuminare et decorare, ad Phil. (2, 15) : inter quos lucetis sicut luminaria in mundo. Officium eorum est preesse et diuidere. Quia enim quilibet uult preferri et preesse, inde est quod ipsi totum collegium ponunt in dissensione et per consequens in desolatione quia omne regnum in se ipsum diuisum desolabitur. Modo ad propositum usque ad diem istum diuisio predicta inter diem et noctem, dissensio que erat inter Deum et hominem non fuit sedata set hodie impletum est uaticinium, Ysa. (58, 10) : orietur in tenebris lux tua etc. quia in utero Marie nox est unita diei, humanitas est coniuncta et reconciliata diuinitati. In hac die tua que ad pacem tibi (Luc. 19, 42). Item Maria est illa per quam tenebre luci uniuntur, per quam tenebrosi Deo reconciliantur. |123ra| Unde Bernardus ¹³⁹⁴  : « Hec est peccatorum scala, hec mea maxima fiducia, hec tota ratio spei mee. » Si ergo dies illa fuit artificialis que non habet diuisionem diei et noctis, dies hodierna in qua facta est illa unio benedicta qua Deus et homo unus est Christus, debet dici opus non nature set artis. Opus scilicet illius qui facit mirabilia magna solus ideo dixi nobiliori artificio fabricatur. Ps. (73, 16) : tuus est dies et tua est nox tu fabricatus es auroram et solem. Duplicem in Christo copulasti naturam.

[c] De tertio nota quod licet elementum habet propriam speram suam extra quam non quiescit nisi forte per uiolentiam, iterum in loco proprie spere conseruatur in spera impropria in aliena materia sicut in palea uel stupa extinguitur [ignis] cito palea consumpta. Recte sic est de gaudio inutili sicut de igne materiali, propria spera nostra extra quam animus non quiescit est uera spes et uerum gaudium cordis nostri, solus Deus est, dicente Apostolo (Rom. 15, 13) : Deus autem spei repleat nos omni gaudio et pace. Ps. (70, 5) : Domine spes mea a iuuentute mea. Recte sicut elementum non quiescit extra speram suam sicut dicit Augustinus ¹³⁹⁵  : « Fecistis nos Domine ad te et inquietum est cor nostrum donec quiescat in te. » Et Christus dicit (Jo. 16, 33) : in mundo pressuram habebitis, in me autem pacem. Iterum sicut ignis non perpetuatur in materia aliena ut stupa uel palea, sic gaudium quod concipitur de re transitoria statim transit defficiente re illa et ideo gaudium mundanorum est momentaneum ; in Job (20, 5) : gaudium ypocrite ad instar puncti, set illa ¹³⁹⁶ propria spera gaudii et utilis in qua sola |123rb| potest gaudium perpetuari Dominus est, ad Phil. IIII (4) : gaudete in Domino semper iterum dico gaudete, et Abacuc (3, 18) : ego autem in Domino gaudebo et exultabo in Domino Jhesu meo quia propria sphera gaudii mentalis sit creator et non creatura. Unde Bernardus ¹³⁹⁷  : « Illud est uerum et summum gaudium quod non de creatura set de Creatore concipitur, quod cum accepis nemo tollet a te, cui aliunde comparata omnis suauitas dolor est, omnis iocunditas meror est, omne dulce amarum est, omne decorum fedum est, omne postremo, quod delectari potest molestum est. » Et hoc patet expresse quia propria sphera in qua debet delectari et quietari mens nostra est ille qui est spes nostra. Letamini ergo in Domino et exultate iusti (Ps. 31, 11). Iterum exultent iusti in conspectu Dei et delectentur in letitia. Locus autem contentiuus istius sphere fuit hodie uterus Marie. « Sancta et immaculata Virginitas ¹³⁹⁸  », usque ibi : « tuo gremio contulisti ». Bernardus ¹³⁹⁹  : « O uenter capacior celis, diffusior terris, latior elementis qui illum continere ualuit quem totus orbis comprehendere non potuit et qui tribus digitis molem terre appendit. » Sicut ergo elementum quod alibi patitur uiolentiam, in loco proprie sphere inuenit quietem, sic cor humanum aliunde uiolentatum, pressum et turbulatum, ponens in Maria spem suam inuenit in ea consolationem et letitiam. Unde Bernardus ¹⁴⁰⁰  : « Si criminum immensitate turbatus, si consciencie feditate confusus, si iudicii horrore perterritus, si baratro desperationis absortus, Mariam cogita, Mariam inuoca. Non recedat |123va| a corde, non recedat ab ore, nam ipsam cogitans non erras, ipsam rogans non desperas, ipsam sequens non deuias, ipsa tenente non corruis, ipsa protegente non metuis, ipsa duce non fatigas, ipsa propicia peruenis. » Ysa. (51, 3) : gaudium et letitia inuenietur in ea gratiarum actio et uox laudis. De Maria sicut de loco proprie sphere et spei nostre cantamus in prosa : « Salue Regina Marie uita dulcedo et spes nostra salue », et in Ysa. ¹⁴⁰¹  : « O uera spes et uerum gaudium fac post uite presentis stadium ut optatum in celis brauium nobis detur. » Recte sicut elementum non perpetuatur nisi in spera propria, sic qui uult pertingere ad gaudia sempiterna debet spem ponere in Maria. De illis qui hoc faciunt dicitur in Ysa. (35, 10) : letitia sempiterna super capita eorum gaudium et letitiam optinebunt.

[II] De secundo nota quod sicut dies illi sunt periculosi et mali in quibus dominantur et regnant planete maliuoli, sic per oppositum dies illi laudabiles sunt et boni in quibus regnant planete beniuoli. Unde est autem quod idem planeta nunc est beniuolus, nunc est maliuolus, nunc habet bonum, nunc malum officium, secundum quod intrat aliud et aliud signum. Nam alium effectum habet sol in cane seu diebus canicularibus, alium in leone, alium in libra, alium in Virgine. Spiritualiter dies canicularis et periculosus nimis est dies iudicii finalis, II ad Thy. (3, 1) : in nouissimis diebus ibi stabunt tempora periculosa. Tunc enim sol iustitie Christus erit sicut planeta maliuolus quia malos male |123vb| perdet, dicens eis (Mt. 25, 41) : ite maledicti in ignem eternum etc. in Luca. Tunc sol erit in cane ostendens furiam et iram caninam : dies illa dies ire calamitatis et miserie etc. (Soph. 1, 15). Erit etiam in leone ostendens ferocitatem et fortitudinem leoninam (Am. 3, 8) : leo rugiet. Quis non timebit hunc canem et istum leonem timebat qui dicebat : erue a framea Deus animam meam et de manu canis unicam meam salua me ex ore leonis etc. (Ps. 21, 21). Joel III (2, 11) : magnus dies Domini terribilis ualde et qui sustinebit eum. Tunc erit in libra quia tunc libra equitatis ponderabit merita et demerita nostra, reddens unicuique secundum opera sua, cum ergo dies ille malus et odiosus erit, quia tunc regnabit planeta maliuolus set dies hodiernus quo sol iustitie intrauit non signum set sinum Virginis gloriose quo etiam regnare cepit planeta beniuolus quia ecce rex tuus uenit tibi mansuetus, Mt. (25, 1). Dies ille, inquam, Annuntiationis amabilis et laudabilis est ut merito dicatur : dies boni nuntii. Ubi aduertendum quod sole exeunte in Virgine sequitur duplex effectus bonus. Tunc enim colliguntur fructus et refrigeratur estus propter duplicem effectum. Dies Annuntiationis dominice est amabilis beniuolentie. Hodie enim in orto uirginali recollectus fructus ille quo utuntur angeli et anime beatorum fruuntur, non fastidiunt, quo frui magis sitiunt hodie dictum est sibi : benedicta tu in muli|124ra|eribus et benedictus fructus uentris etc. (Luc. 1, 42). Dicunt ortolani quod quando flores cadunt de arbore, antequam fructus sit formatus, arbor illa de toto anno non portabit fructus, set tamen arbor finaliter portat fructus quando flores manent in arbore donec fructus sit perfecte formatus. Arbor fructifera est mulier fecunda, Ps. (127, 3) : uxor tua sicut uitis habundans etc. Fructus arboris est fructus uentris, Ps. (126, 3). Filii merces fructus uentris, flos ardoris candor uirginitatis fructus cum flore uirginitas cum fecunditate. Excepta autem Maria numquam fuit in regione nostra arbor aliqua que non perdidit florem uirginitatis sue, numquam fructus formaretur in arbore, id est fetus in uentre. A solo Nazareth qui interpretatur ¹⁴⁰² flos potest aliquid boni esse. Fructus iste benedictus nasciturus erat de sola Virgine, ut dicat ipsa (Eccli. 24, 23) : ego quasi uitis fructificaui suauitatem odoris. Ecce fructus arboris cum flore uirginitatis. Est ergo hec dies amabilis beniuolentie propter fructum habet recollectum ecclesie in die bona fruere bonis et mala die precaue. Iterum secundo propter estum refrigerationis per filium Virginis refrigeratus est estus uitiorum et refrigerandus atque sectandus est estus desideriorum quia ipse est finis desideriorum nostrorum. Prou. 26 (25, 25) : aqua frigida anime sitienti nuntius bonus de terra longinqua,id est de terra uiuentium. Ad quam nos perducat.