Sermon 64

Assomption.
Ms. : Paris, BnF, lat. 16495 f. 146ra-150va ; Bruges, Bibl. mun. 263, f. 65va-66ra ; Toulouse, Bibl. mun. 338, f. 115va-120rb ; Rome, Bibl. Apost. Vatic., Borgh. 247, f. 185r.
Plan :
Prothème – Comme l’eau, la grâce permet d’éteindre le feu du péché.
Thème – La lumière naturelle ou artificielle est comparée à la grâce ou aux ténèbres. Les miracles liés à la mort de la Vierge :
I – présence de la lumière
Division 2 (Act. 22, 6) : les qualités de la lumière
clarté
rapidité
sublimité
rondeur
II – éloignement des obstacles

F. 146va : Expandi manus meas ad te anima mea sicut terra sine aqua tibi (Ps. 142, 6).

[Prothème] Volenti habere ¹⁶²⁶ aquam de profundo puteo et non habenti cordam que possit aquam attingere nec instrumentum aliquod cum quo possit aquam haurire, datur illud remedium quod accipiat pannum unum et expandat super os putei. Expertum est quod pannus ille paulatiue efficietur matidus et tandem totus aquosus stillat guttas aque. Sic potest haberi aqua de puteo sine corda uel instrumento quocumque. Nos omnes uiuimus hic ad hauriendum aquam diuine gratie que extinguat in nobis estum et ardorem peccati et specialiter hodie refrigeret mortuos qui estuant in igne purgatorii. Sine aqua diuine gratie neuter |146vb| ignis potest extingui. Set hec est aqua que omnia extinguit, dicitur in libro Sap. (16, 17). Modo puteus diuine gratie adeo est profundus quod nulla corda humana sufficiunt ad attingendum perfecte et excogitandum profunditatem diuine gratie. Oculus enim non uidit nec auris audiuit nec in cor hominis ascendit, prima Cor. II (9). Iterum adeo est profundus quod nullum instrumentum potest usque ad aquam pertingere, hoc est dictum : nulla creatura etiam ut instrumentum Dei attingit usque ad effectum gratie. Bene dicunt doctores quid sacramenta sunt quedam instrumenta gratie causatiua. Set hec est sicut causa disponens. Solus autem Deus est causa gratie efficiens, in Jo. (1, 17) : gratia et ueritas per Jhesum Christum facta est. Est ergo bene profundus puteus diuine gratie ad quem hauriendum non attingit corda nec instrumentum quodcumque. Hic est ille puteus de quo dicebat mulier Samaritana in Jo. (4, 11) : Domine nec in quo haurias habes et puteus altus est. Quid ergo poterimus facere ? Quomodo poterimus aquam habere ad refrigerandam mortuos qui modo estuant in igne purgatorii ? Quis dabit capiti meo aquam et plorabo die et nocte interfectos filie populi mei, Jer. 3 (9, 1). Nec uidetur remedium aliquid nisi illum predictum quod expandamus super os putei pannum unum. Puteus diuine gratie contentiuus est Virgo Maria. Ita cantat ecclesia (Can. 4, 15) : fons ortorum puteus aquarum uiuentium. Pannus qui ab |147ra| humore gratie madefactus stillat guttas aque, lacrimas compuccionis et deuotionis, est deuotus animus : ad Deum stillat oculus meus, Job. (16, 21) loquens de oculo mentis. Non restat ergo aliud nisi quod ante os putei, ante faciem Marie expandat quilibet animum suum, id est preces ex animo, dicens uerbum propositum (Ps. 142, 6) : expandi manus etc. usque ibi (Ps. 68, 18) : uelociter exaudi me. Exceptum est frequenter, ymmo infallibile experimentum est quod quicumque expandunt se sic ante faciem Virginis gloriose, infallibiliter reportant ab ea aquam diuine gratie. Hoc fuit pulcre figuratum in Gen. (24, 16) ubi legitur quod seruus Abrahe hoc experimento, non alio, didicit quod Rebecca uirgo pulcherrima et incognita uiro erat mulier quam Deus parauerat filio Domini sui, quia sibi aquam petenti non negauit, quin ymmo dedit sibi aquam et camelis suis. Virgo pulcherrima et incognita uiro est Virgo Maria que dicit de se ipsa (Luc. 1, 34) : quomodo fiet istud quoniam uirum non cognosco. Ipsa enim experimento probat se esse mulierem preparatam filio Dei quia non negat, ymmo dat gratiam cuilibet deuote petenti. Omnis qui petit accepit (Mt. 7, 8). Ipsa est que clamat in Apoc. (22, 17) : qui sitit ueniat qui uult accipiat aquam uite gratis. Ergo pro aqua gratie habenda recurramus ad eam in principio sermonis et dicat quilibet deuote Aue Maria ¹⁶²⁷ .

[Thème] In hac die que ad pacem tibi, Luc. (19, 42). Facias prothema. Expandi manus etc. (Ps. 142, 6). |147rb| Distingui solet communiter inter diem naturalem et artificialem, et uocatur dies naturalis que continet in se diem et oppositum diei, diuiditur in lucem et tenebras, factum est uespere et mane dies unus, dicitur in Gen. (1, 5). Contingit etiam bene aliquo tempore et in aliquo climate quod incomparabiliter in die naturali est plus de tenebris quam de luce ; set dies artificialis uocatur qui non diuiditur in lucem et tenebras set continet solam lucem. Appellauit que lucem diem in Gen. (1, 5). Attribuitur diei naturali in lucem et tenebras luminaribus illis que olim fecit Deus et posuit in firmamento celi. Dicitur ibi (Gen. 1, 16-18) : fecit Deus duo magna luminaria, sequitur : et stellas et posuit eas in firmamento celi ut preessent diei et nocti et diuiderent lucem ac tenebras. Notate uerba : dicitur quod officium luminarium precipue duorum magnorum fuit duplex, preesse et diuidere, et in ueritate ista duo concomitantur se simul hodie, ambitio prelationis et diuisio dissensionis. Videatis hodie in uno collegio, siue sit prelatorum siue canonicorum siue religiosorum, si sunt ibi duo magna luminaria, due magne persone et notabiles inter alias que ad modum luminarium deberent totum collegium illustrare et decorare. Phil. (2, 15) : inter quos lucetis sicut luminaria in mundo. Officium eorum erit preesse et diuidere et quilibet eorum uult preesse, uult preferri collegio, uel in papam sicut collegium cardinalium, uel in episcopum sicut collegium canonicorum, uel in abbatem, priorem |147va| seu alium officialem uel religiosorum quia sicut quilibet uult preesse, inde est quod ipsi totum collegium ponunt in diuisione et dissensione et per consequens in desolatione et dissipatione, quia omne regnum in se ipsum diuisum desolabitur etc. (Luc. 11, 17). Et adhuc frequenter contingit Domino ordinante uel saltem permittente, quod neuter ipsorum prefertur set dicunt (III Reg. 3, 26) : nec mihi nec tibi set diuidatur.

Reuerto ad propositum quia quantam differentiam uideo inter diem naturalem et artificialem, eandem inuenio inter tempus nostrum et eternitatem. Tempus enim presentis uite sicut dies naturalis habet alternationem tenebrarum culpe et lucis gratie, et utinam in climate nostro esset equinoccium saltem set, quod nimis dolendum [est], apud nos sunt longe maiores et longiores tenebre culpe quam sit lux gratie. Ve uobis dicit Je. (6, 4) quia declinauit dies quia longiores facte sunt umbre uesperi. Ymmo plus dicit Amos propheta (5, 18) : d ies Domini ista tenebre et non lux. Item sicut dies naturalis [habet in se] diuisionem, oppositionem, alternationem, ita totum [tempus] uite presentis est [tempus] dissensionis, oppositionis, alternationis. Scriptura in Job. (38, 23) : bene uocat tempus uite presentis diem pugne et belli, et in 4 Reg. (19, 3) dicitur : dies increpationis tribulationis et blasphemee dies iste. Set econtra eternitas sicut dies artificialis non habet in se alternationem tenebrarum et lucis, ymmo perpetua lux est. Ibi erit Dominus in lucem sempiternam, dicit Ysa. (60, 19). Item in die artificiali non est diuisio, oppositio uel alternatio |147vb| set unio pacis et concordia consolationis. Hec est ergo dies quam fecit Dominus exultemus et letamur in ea (Ps. 117, 24). Ecce concordia unionis. Modo ulterius a ministerio quod de ualde multis luminaribus quod Deus olim posuit in firmamento celi ut preessent diei naturali, sol luminare maius scilicet preesse diei artificiali, omnia alia presunt nocti. Ita dicit Ps. (135, 7-9) : fecit luminaria magna, solem in potestatem diei, lunam et stellas in potestatem noctis. Illud dubito ne sit pronosticum quod de multis qui presunt in uita presenti, que est dies naturalis, ualde pauci preesse debeant in eternitate ¹⁶²⁸ . Unde dixit semel quidam prelatus ¹⁶²⁹  : « Si non fuissem de numero prelatorum, non fuissem de numero dampnatorum. » Qui presunt in uita presenti, ipsi presunt nocti. Mundi rectores, dicitur Christus princeps, tenebrarum harum (Eph. 6, 12). Item non uacat a ministerio quod sol qui solus preest diei artificiali, per totam noctem naturalis diei uidetur esse absconditus sub pedibus nostris ; terminata ¹⁶³⁰ nocte, tunc ipse solus incipit preesse diei. Alia tunc non comparent in firmamento celi. Illud non dubito quin sit certum signum quod soli illi qui in nocte diei naturalis, id est uite presentis, sunt per ueram humilitatem pedibus aliorum subiecti, soli ipsi preerunt eternitati. Propter hoc dicit Augustinus ¹⁶³¹ in Speculo clericorum : « Honore coram uobis prelatus sit uobis, time coram Deo substratus sit sub pedibus uestris. » Et |148ra| Saluator in Luca (22, 26) : qui maior est nostrum fiat sicut minor et qui precessor est sicut ministrator. Ideo dicit Crisostomus ¹⁶³²  : « Quicumque desiderat primatum celestem sequatur humilitatem terrestrem. Non enim qui maior est in honore, ille maior est in celo, set qui potior, ille maior. » De omnibus predictis recolligo solum duo. Primum quod qualis est distinctio inter diem naturalem et diem artificialem, talis est differentia inter presens tempus et eternitatem, secundum quod solum luminare maius quod durante nocte dies naturalis uidetur absconditus sub pedibus nostris, solum illud preest terminata nocte diei artificialis. Ex istis concludo quod luminare maius, quod unquam Deus posuit in firmamento celi ecclesie militantis, est Maria illuminata et illuminatrix ¹⁶³³ . Durante nocte diei naturalis, id est uite presentis, non prefuit per electionem set pedibus omnium subiecta per humilitatem. Inde est quod ipsa hodie terminata nocte uite presentis, que est dies naturalis, diuisionis et dissensionis, prelata est dies eternitatis, que est dies artificialis pacis et unionis. Hoc dicunt uerba proposita : in hac die tua que ad pacem tibi. Videtur uelle dicere : dies preterita diuisionis tua non fuit, illi non prefuisti. Dicit Gregorius ¹⁶³⁴ , libro VI Moralium, quod « electis uita presens tempus est alienum set eternitatis que est dies unionis et pacis dies tua est. » Cui debet attribui tamquam presidenti, ergo in hac die tua etc. Notantur hic tria mirabilia que contigerunt in morte Virginis gloriose, |148rb| primo soli occidenti lumen propositum incepit adesse, in hac die tua, secundo sibi morienti quicquid est nociuum desiit obesse, que ad pacem, tertio debitum soluenti cinus, proficium incipit prodesse tibi.

[I] De primo nota quod secundum communem cursum nature dies ab oriente incipit, in meridie proficitur et in occidente deficit. Unde totum tempus precedens ortum solis et sequens occasum est tempus noctis. Esset ergo mirabile et contra cursum solitum nature si ante lucis ortum esset clara dies, et eque mirabile si post lucis ortum uel in ipso occasu esset meridies. Hec tamen duo mirabilia futura predixerat Ysa. (58, 10) : orietur inquit in tenebris lux tua, quantum ad primum, et tenebre tue erunt sicut meridies, quantum ad secundum. Et hec duo prophetica sunt morti et morte Virginis adimpleta. Punctus enim orientis est hora natiuitatis, punctus occidentis est hora mortis. Cum igitur Maria interpretatur illuminata uel illuminatrix ¹⁶³⁵ , natiuitas Marie est lucis ortus et mors eius est lucis occasus. Modo secundum cursum communem nature tempus precedens ortum, id est natiuitatem hominis, est tempus mortis, id est tenebrarum culpe originalis, unde Job (3, 3) horam ortus sui uocat diem et horam conceptus uocat noctem : pereat dies in qua natus sum et nox in qua dictum est conceptus est homo. Set hoc singulare fuit in Maria et supra cursum nature quod ipsa ante punctum orientis fuit diei gratie restituta et a tenebris culpe originalis |148va| purgata, in Gen. (1, 4-5) : uidit Deus lucem quod esset bona et diuisit eam a tenebris appelauitque lucem diem. Item secundo lex ista Maria, in puncto occidentis, hora mortis, statim fuit diei glorie prelata, que dies glorie est sicut meridies clara respectu diei gratie que est lux matutina, quia sicut lux meridiana clara est, Ys. XVIII (4). Ecce quomodo occidenti lumen perpetuum incepit adesse ut intelligamus de luce ista uerbum quod scribitur in Actibus apostolorum (22, 6) : media die subito circumfulsit de celo lux copiosa. In qua auctoritate tanguntur quatuor conditiones lucis diurne que proprie conueniunt uirgini Marie. Lux enim diurna primo habet in aspectu claritatem, media die, secundo in motu celeritatem ¹⁶³⁶ , subito, tertio in situ sublimitatem, de celo, quarto in figura rotunditatem, circumfulsit, circulanter effulsit.

[a] De primo nota quod sunt quedam noctiluca sicut uermiculi, quedam putredines quercuum et talia que quando de nocte uidentur frequenter fallunt homines. Apparent enim pulcra et lucida set si in luce diei aspiciantur, non lucent, deprehenduntur esse uilia ita quod lux diei propter suam claritatem superat noctiluca, detegit et demonstrat apparenter lucentia. Hanc enim lucis proprietatem habet et habuit luminare diei in Maria, in Job (25, 6) dicitur : homo putredo est et filius hominis uermis, ergo lux fallax et apparens, pulcritudo uermis et putredinis est pulcra facies mulieris. Fallax gratia et uana pulcritudo in Prou. (31, 30). Bene fallax quia aspi|148vb|cientes fallit et ad peccatum inducit. Ecc. (Eccli. 9, 11) : speciem mulieris aliene multi admirati reprobi facti sunt. Ideo consulit Sap. ibidem (Eccli. 9, 8) : auerte faciem tuam a muliere compta et ne circumspicias speciem alienam. Sic habemus lucem nocturnam falsam et apparentem set lux diuina que hanc falsitatem superat, detegit et demonstrat in Maria, de qua legimus quod dum adhuc uiueret in corpore, relucebat in eius faciem pulcritudo quedam talis et tante uirtutis quod quicumque temptatus de peccato carnis, deceptus propter aspectum false lucis pulcritudinis mulieris respexisset eam in facie, recedebat ab eo temptatio illius peccati ; nec dubito adhuc hodie, quando non possumus eam uidere oculo corporali, quod qui deuote respiceret eam oculo mentali, auxilio eius posset superare temptationem cuiuslibet peccati. Ex quo apparet responsio ad questionem ad quam proponit Sap. in Ecclesiastico (33, 7) : quare dies diem superat et lux lucem quia lux diurna Maria superat lucem apparentem. Figuram ad hoc habemus in Gen. (3, 5) ubi legitur quod serpens, ymmo dyabolus in serpente, accessit ad mulierem spiritu superbie decipiendam et dixit : in quocumque die comederitis ex eo eritis sicut dii. Modo dicunt glose ¹⁶³⁷ et sancti quod dyabolus, ut facilius eam deciperet, situauit super faciem serpentis caput uel faciem pulcre mulieris. Et nota ibi Gregorius ¹⁶³⁸ quod ex tunc inceperunt esse uenenosa capita mulierum |149ra| cum caput mulieris fuit positum super caput serpentis. Huic serpenti finaliter dictum fuit in Gen. (3, 15) : inimicitias ponam inter te et mulierem ipsa conteret caput tuum. Quod fecit tunc serpens antiquitus temptans hominem uisibiliter, hoc facit cotidie temptans eum inuisibiliter. Semper enim illi quem temptat ostendit aliquam faciem pulcram boni apparentiam sicut tunc fecit (Gen. 3, 5) : in quocumque die comederitis ex eo eritis sicut dii. Ecce lux apparens quam ipse pretendit. Ideo dicit Apostolus (II Cor. 11, 14) quod ipse Sathanas transfigurat se in angelum lucis. Unde qui uellet eius fallaciam euitare deberet facere sicut fecit Moyses in Ex. (4, 4) : qui accepit colubrum per caudam et statim conuersa est in uirgam. Serpens iste uel coluber habet caput et habet caudam. Caput initium peccati est suggestio delectationis, cauda est sequela peccati, mors inferni. Stipendia peccati mors (Rom. 6, 23). Ergo si uis quod coluber temptationis uersatur in uirgam correctionis, non accipias caput serpentis, non acceptes delectationem pulcram faciem quam pretendit set accipias caudam, consideres finem peccati sequelam. Sap. (Eccli. 7, 40) : in omnibus operibus tuis memorare nouissima tua et in eternum non peccabis. Dicitur ¹⁶³⁹ quod sputum hominis ieiuni proiectum super caput uel faciem serpentis interficit ipsum. Sic spiritualiter quando sentis serpentem adesse, spuas ei statim in |149rb| facie, contempnas delectationem quam pretendit et sic poteris eum interficere, quod non potes uirtute propria quia forte temptatio est nimis uehemens. Recurras ad mulierem de qua dictum est serpenti (Gen. 3, 15) : ipsa conteret caput tuum. Illa est Maria cuius auxilio poteris temptationem peccati cuiuslibet superare. Hec est cui Ps. (73, 14 ; 16) dicit : tu confregisti capita draconum. Sequitur : tuus est dies et tua est nox. Tuus, inquam, est dies gratie et glorie per appropriationem, set tua est nox culpe quantum ad totalem eius expulsionem.

[b] De secundo nota quod habet celeritatem ¹⁶⁴⁰ in motu, subito. Inter omnes qualitates corporeas lux est illa que magis se diffundit. Ad presentiam enim ignis calefacientis non statim tota aqua uel totus aer calefit, set paulatiue et pars post partem in calore proficit. Set lux ad presentiam solis statim sine mora ab oriente in occidentem ¹⁶⁴¹ se diffundit. Ratio est quia, excepta luce, quelibet qualitas corporea habet aliam contrariam sibi que retardat introductionem in susceptibili, sicut calor in aqua inuenit frigiditatem que sibi resistit, et est regula generalis quod quanto uirtus unius qualitatis est fortior et magis dominatur alteri opposite sibi, tanto amplius motum eius retardat et impedit. Lux autem in aere qualitatem sibi contrariam non inuenit et ideo sine mora per totum aerem se diffundit. Sic spiritualiter excepta uirgine Maria |149va| omnis creatura uiuens in corpore et utens ratione inuenit in se contrarietatem quamdam et rebellionem carnis ad spiritum. Caro enim concupiscit aduersus spiritum et spiritus aduersus carnem (Gal. 5, 17). Sentio aliam legem, dicit Apostolus (Rom. 7, 23), repugnantem legi mentis mee. Propter hanc contrarietatem carnis ad spiritum, spiritus retardatur a motu quo tendere debet in Deum. Non enim dicit Apostolus (Rom. 7, 19) : quod uolo bonum, hoc ago, set quod nolo malum, hoc facio. Et est regula generalis quod quanto caro maius dominium habet supra spiritum, tanto magis retardat eum a motu in Deum. Inde est quod spiritualiter illud quod est ab oriente in occidens, id est a natiuitate usque ad mortem, nullus potest prompte transire quin impediatur a motu in Deum et retardetur per peccatum aliquod mortale uel ueniale. Dicit Augustinus ¹⁶⁴²  : « Excepta uirgine Maria, si omnes sancti et sancte, dum adhuc uiuerent, interrogati fuissent utrum sine peccato essent, omnes una uoce clamarent : si dixerimus quod peccatum non habemus, ipsi nos seducimus et ueritas in nobis non est (I Jo. 1, 8). » Set beata Virgo istam contrarietatem in se non sensit. Ideo totum spatium uite ab oriente in occidens sine alicuius culpe uel negligentie tarditate transiuit. Quantum distat ortus ab occidente longe fecit a nobis iniquitates nostras (Ps. 102, 12). Ecce ergo lux diei que spatium ab oriente in occidens, a natiuitate usque ad mortem, sine motu pertransiuit, et quia mortis nexibus |149vb| deprimi non potuit, ideo dicitur in Job (24, 17) : si subito apparuit aurora arbitrantur umbram mortis.

[c] Tertio lux habet sublimitatem ¹⁶⁴³ in situ, de celo. Ad litteram lux cumque ad horam transeat super terram, irradiet eam, in terra cum mansionem non figit set radios suos ad se retrahit, quia propria lucis residentia est in celis. Ego feci in celis ut oriretur lumen indeficiens, Ecc. XXIIII (Eccli. 24, 6). In hoc habuit bene Maria conditionem lucis quia etsi corpore in terra degebat, mente tamen in celestibus habitabat ut posset dicere illud Ysa. (66, 1) : celum mihi sedes est terra autem scabellum pedum meorum. Homo autem utitur scabello solum pro sustentatione tibiarum uel pedum, totum residuum corporis sustentatur in solio. Tibie autem quibus corpus hominis sustentantur sunt duo quibus homo in hac uita sufficienter sustentetur, scilicet uictus et uestitus. Habentes alimenta et quibus tegamur hiis contenti sumus (I Tim. 6, 8). Ille ergo habet terram solum pro scabello qui hominis terrenis solum utitur ad ista duo quod precipue debent facere clerici, qui in bonis ecclesiasticis non habent nisi solum uictum et uestitum. Set heu hodie clerici de solio celesti corruerunt in terram. Statue nobiles in terram corruent, in Eze. (26, 11). Corruent id est cito corde ruent. Dicit bene statue nobiles : nobilitas antiquorum apostolorum et discipulorum, quorum statue sunt clerici et quorum effigiem et typum |150ra| se tenere gloriantur, fuit terrena deserere et in celestibus habitare. Nostra conuersatio in celis est (Phil. 3, 20). Set hodie multum degenerant clerici ab hac antiqua nobilitate : statua et homo uiuus cuius est statua se habent sicut excedentia et excessa. Licet enim statua incomparabiliter excedatur ab homine uiuo in ualore interiori, tamen statua hominem uiuum excedit indeaurata et apparatu exteriori. Sic etc. figura in Dan. (3, 1) ubi dicitur quod rex Nabugodonosor qui interpretatur ¹⁶⁴⁴ sedens in angustia agnita, ille est Constantinus agnoscens angustiam et paupertatem primitiue ecclesie, fecit statuam LX cubitorum altitudinis set sex cubitorum latitudinis quia tantum fecit in deaurando istas statuas quod hodie in decupla proportione, et utinam non plus excedit altitudo uanitatis latitudinem ualoris.

[d] Quarto lux diei habet in figura rotunditatem, circumfulsit, circulanter effulsit. Quanto radii solares magis elongantur a sole, tanto magis sparguntur et diuiduntur et per consequens minorem faciunt claritatem, set quanto soli magis appropinquant sunt magis uniti. Unde iuxta solem ubi omnes radii sunt uniti, faciunt unam maximam claritatem ad modum corone uel circuli et uocatur hec rota solis. Spiritualiter radii procedentes a sole non minuunt claritatem set manifestant eam. Ita bonitates et perfectiones a Deo collate sunt ad manifestationem, non ad |150rb| diminutionem bonitatis diuine. Non est ita quod quanto creature magis elongantur a Deo in regione dissensionis, tanto radii perfectionum minus uniuntur in eis, et econtra quanto magis appropinquant, tanto predicti radii in eis magis inueniuntur uniti, sicut apparet in homine ubi sunt unite perfectiones multe, esse, uiuere, sentire et intelligere, que in aliis sunt disperse. Si ergo inueniretur aliqua creatura ita propinqua soli quod in ea essent radii omnes uniti, illa haberet in se coronam uel circulum illum luminosum quem uocamus coronam sanctorum. Ista fuit Maria que in utero suo habuit illum in quo sunt uniti omnes radii perfectionum. Et ideo ipsa sola circumfulsit, circulum luminosum fecit : gyrum celi circuiui sola (Eccli. 24, 8).Antea enim Dominus erat circulus quidam mathematicus cuius centrum ubique et circumferentia nusquam. Set in utero Marie factus est circulus naturalis sensibili materie applicatus. In signum huius legimus ¹⁶⁴⁵ quod Sibilla prophetissa in die Natiuitatis dominice uidit circa solem circulum quemdam aureum et in medio circuli ymaginem pulcherrimam tenentem puerum in gremio etc. Habet ergo Maria proprietatem lucis scilicet in figura rotunditatem circumfulsit. Figura in Luc. (2, 8-9) ubi dicitur quod pastores erant uigilantes etc. Sequitur : et claritas Dei circumfulsit illos. Non expono plus nisi quod claritas ista, que circumfulsit pastores uigilantes, est illa corona uel circulus luminosus de quo cantamus ¹⁶⁴⁶ quod « promisit coronam uigilantibus ». Ad quam nos perducit.