Sermon 101

Ms. : Paris, BnF, lat. 16495 f. 221vb-223ra ; Bruges, Bibl. mun. 263, f. 78ra-79ra.
F. 221vb : Caritas uestra magis ac magis habundet (Phil. 1, 9). Secundum beatum Augustinum ²²⁶⁶ , tria faciunt habundare spiritualiter, humor in deuotione, uigor in tribulatione et amor in compassione.

Primum sic declaratur |222ra| nam arbor in terra arida radicata arescit et in fructu non habundat. Set arbor in uallibus radicata et in terra humida iuxta fontem habundat in foliis, floribus et in fructu et uirorem sue pulcritudinis diu custodit et conseruat. Spiritualiter loquendo, homo arbori comparatur. Unde Mach. (Marc. 8, 24) : uideo homines uelut arbores. Unde in libro de Anima ²²⁶⁷ dicitur quod homo est sicut arbor euersa. Set fons iuxta quem ista arbor debet radicari per effectum est fons caritatis, per quem sitis et ardor cupiditatis et auaritie in nobis temperantur. Augustinus ²²⁶⁸  : « Si non uultis in isto heremo mori siti, bibite caritatem. » Fons est quem Dominus ponere uoluit ²²⁶⁹ ne deficiamus et habundantius eam bibamus cum ad patriam uenerimus. Et ideo homo carens fonte caritatis et deuotionis arrescit per peccatum nec habundat in fructu bone operationis, set si homo in ualle humilitatis radicetur et fonte caritatis irrigetur, habundat in fructu bone operationis et uirorem innocentie diu per gratiam conseruat et custodit. Gregorius ²²⁷⁰  : « Ut multi arboris rami ex una radice prodeunt, sic multe uirtutes ex una caritate generantur. Nec habet aliquid uiriditatis ramus boni operis, si non manet in radice caritatis. »

Secundum quod requiritur est uigor in tribulatione. Exemplo sensibili hoc apparet nam granum in terra seminatum quanto gelu plus premittur et magis retardatur, tanto maior in |222rb| fructu exspectabatur habundantia. Sic spiritualiter quanto cor bonum gelu tribulationis uel ²²⁷¹ aduersitatis plus comprimitur, tanto plus in gratia multiplicatur et habundat. Figuram habemus in Ex. (1, 12) de filiis Israel : quanto plus opprimebantur, tanto plus crescebant in merito per fructum bone operationis. Unde Gregorius ²²⁷²  : « Electorum desideria dum premuntur, aduersitate perficiunt, nam sicut ignis flatu premitur ut crescat, et unde extingui cernitur, inde roboratur. » Sic bonum cor quasi tribulatione mori cernitur set fortius in caritate et constantius roboratur. Unde Apostolus II Cor. II (1, 5) : sicut habundant consolationes ²²⁷³ Christi in nobis, sic per Christum habundet consolatio nostra.

Tertium quod facit habundantiam spiritualem est amor siue caritas in compassione, quod sic declaratur secundum Apostolum (II Cor. 9, 6) : qui parce seminat parce metet. Unde uolens habundanter in fructu metere non debet in seminando parcus esse. Spiritualiter quid per semen nisi opus pietatis et caritatis ? Nam sicut bonum semen parum in terra mala proficit et multum in bona, et sicut arbor non proficit, si radicem non habeat, sic si opus pietatis et misericordie fiat non radicatum in caritate amore, in compassione gloriam non meretur. Unde 2a Pe. (I 6-7) : ministrate in sciencia abstinentiam, in abstinentia patientiam, in patientia pietatem, in pietate feruitatis amorem, in amore feruitatis caritatem. Ministrate, inquit, in sciencia abstinentiam quantum |222va| ad humorem in deuotione, in abstinentia patientiam quantum ad uigorem in tribulatione, in pietate caritatem quantum ad amorem in compassione. Sequitur : et ministrabit nobis habundanter. Et quia ista tria fiunt per caritatem, ideo admonet nos Apostolus ut in caritate firmius radicati in plenitudine gratie habundemus, dicens uerba preassumpta : caritatis uestra etc. In quibus uerbis tria breuiter innuuntur. Ecce fundamentum nos substantificans in nostra penitentia ut uincamus uirilius, caritatis uestra. Ecce fulcimentum meritum fortificans in patientia ut proficiamus de bono in melius, magis ac magis. Ecce nutrimentum grani amplificans in habundantia ut fructum habeamus in opere uberius, habundet.

Primo dico quod ecce fundamentum nos substantificans in nostra penuria ut uincamus uirilius, caritatis uestra. Domus habens fundamentum lutosum et mobile cito cadit, corruit et adnihilatur. Set domus habens fundamentum firmum et stabile ad flatum alicuius uenti uel alicuius tempestatis ipsam impellentis, numquam corruit set magis in se ipsa confirmatur. Spiritualiter loquendo fundamentum firmum et stabile quod numquam cadit est caritas. Unde ad Cor. (I Cor. 13, 7) dicitur : caritas omnia credit, omnia sperat, omnia sustinet. Caritas umquam excidit fundamentum caducum, mobile et transitorium est mundus et concupiscentia huius mundi. |222vb| II Pe. II (I Jo. 2, 17) : transit mundus et concupiscentia eius. Et ideo non est firmus nec stabilis in eius fundamento. Unde I Mach. 20 (Eccli. 10, 12) : hodi est rex et cras morietur, hodie extolletur et cras non inuenietur. Et ideo persona uolens uento tribulationum mundanarum resistere uiriliter, debet domum cordis sui in fundamento caritatis stabilire et in Christo per dilectionem se fundare, quia ad Thy. (II Tim. 2, 19) : firmum fundamentum Dei est. Ratio huius est quia [est] fundamentum super firmam petram, id est ²²⁷⁴ Christum qui est firma petra. Petra erat Jhesus (I Cor. 10, 4). Unde in Ecclesiastico (26, 24) : fundamenta eterna, id est eternorum contemplantia, super firmam petram. Et ideo talis persona que sic in Christo est fundata, adueniente flatu temptationis et tribulationis, numquam corruit in peccatum per consensum set semper in sua bonitate perseuerat, quia secundum Augustinum ²²⁷⁵  : « Caritas in aduersitatibus tolerat, in prosperitatibus temperat in duris passionibus fortis ». Set qui in honoribus huius mundi gloriatur, qui diuitiis, deliciis habet cor inuolutum et sepultum per inordinatam concupiscenciam, adueniente flatu temptationis, statim corruit in peccatum per consensum. Job (4, 19) : qui habitant in domos luteos. Qui terrenum habent fundamentum consummuntur, unde de talibus potest dici illud Job (22, 16) : fluuius scilicet carnalis uoluptatis subuertit fundamentum eorum. Non sic gloriosi martires qui in caritate radicati |223ra| omnia genera tormentorum pro Christo uiriliter sustinebant. Unde ad Cor. (Eph. 3, 17) : in caritate radicati et fundati. Unde (I) Cor. XVI (13-14) : uigilate state in fide uiriliter agite et confortamini et omnia opera uestra in caritate facite.

Secundo dico quod ecce fulcimentum meritum fortificans in patientia ut proficiamus de bono in melius, magis ac magis. De hoc potest dici illud ad Ephe. II (I Thess. 4, 1) : ambulatis ut habundetis magis. Ambulatis : ecce labor meritum fortificans in operatione ut habundet magis. Ecce premium letificans in eterna consolatione.

Et tertio dico ecce nutrimentum grani amplificans in habundantia ut fructum habeamus in opere uberius, habundet. Unde Cor. X (II Cor. 9, 8) : potens est Deus omnem gratiam facere in uobis ut in nobis omnem sufficientiam habeatis et habundetis in omne opus bonum etc.